17 Haziran 2020 Yazısı
Liberteryenizm;
Yol gösterici norm olarak negatif özgürlük fikrini savunan siyasi akımdır.Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; politik özgürlük, gönüllü iş birliği ve bireysel karar önceliğini vurgular,bu doğrultuda da devletin minimize edilmesi ya da ortadan kaldırılması gerektiğini savunur. Kavramın popüler kullanımı devletin minimize edilmesi şeklindedir.
Birey özgürlüğünü esas alan iktisadi ve sosyal bir politika olmakla birlikte kendi içerisinde de bölünmesiyle ve biraz da anarşist felsefesinin çeşnisini de içinde barındırması ile oldukça enteresanlaşmış bir sistemdir; üzerine düşünülmeye değer fakat benim nazarımda pek de mantıklı değildir. Kendi içerisinde ikiye ayrılan liberteryenizm'in birinci kolunda klasik liberalizm'ın "sınırlı devlet" görüşüne karşın çok daha yetkileri sınırlandırılmış ve yalnızca güvenlik hizmetlerini ve bireyler arası antlaşmaları/sözleşmeleri devlet kurumu garantisi altında tutmayı öngören minarşizm vardır. anarşizm'e çalmakta olan bu sistemde varolması önerilen ultra-minimal devlet modelinin ve (buraya dikkat) bu devletin hizmetinde bulunan kolluk gücünün varlığı, devleti zaman içinde yeniden büyüyen, gelişen, özgürlükleri kısıtlayan bir canavara dönüştürebilir. -ki zaten yalnızca bu yönü ile bireycilik anlayışına tehlike arz edebilir-. Liberteryenizm'in diğer kolunda ise devletin varlığını tamamıyla reddeden, otoriteyi yok sayan; toplum için güvenlik, bayındırlık vb. tüm işlerin özel kurumlar tarafından yapılmasını öngörür ki bu aşamada bildiğimiz anarko-kapitalizm'e selam çakmaktadır. Özgürlükçü düşünce yolunda çıkılan araştırmada kafaların takıldığı güvenlik ve iktisadi politikalarda ilk etapta insan kendi düşünüş biçimi ile birlikte pek tabii liberteryenizm gibi iyi niyetli bir düşünceye ulaşabilir ancak yine devlet-halk açmazında "özgürlükler" bağlamında durum değerlendirildiği zaman bu felsefe çok da ayakları yere sağlam basan bir görüntü vermemektedir. Politik pusuladaki alt bölgeyi kapsayan, minimum ya da sıfır hükümet müdahalesiyle maksimum bireysel özgürlüğü amaçlayan düşünceler bütününe verilen addır. sağ ve sol kanatları bulunmaktadır. Sağ kanat kapitalisttir ve ekonomiye hükümet müdahalesinin, ekonomiyi bozduğuna ve krizlere de yol açanın bu olduğuna inanır. sağ liberteryenlere göre devlet elini ayağını çekmeli, vergileri azaltmalı veya ortadan kaldırmalı ve serbest piyasa kapitalizminin doğal işleyişine izin vermelidir. bu kanadın aşırı ucu anarko-kapitalist olarak adlandırılır (aslında birçok kişi tarafından anarşist diye nitelendirilmez, çünkü kapital otoritesi ve hiyerarşisine inancı onu anarşist olmaktan çıkarır). anarko-kapitalistler sağcı liberteryenlerin çok küçük bir kısmını oluşturur, çoğu minarşisttir ve "bekçi devlet modeli"ni savunurlar, bu modele göre devlet adaleti, güvenliği (polis) ve orduyu sağlamakla yükümlüdür, daha fazlası onun yetki alanının dışındadır. önemli temsilcilerinden biri ayn rand'dir. Sol kanat ise sosyalisttir ve birçok ideolojiyi içinde barındırır. bu ideolojilerin çoğu anarşist nitelik taşımaktadır, uçtadır, ama yine de minarşistleri bulunmaktadır (hatta anarşistleri de pratikte minarşist davranabilirler). her ne kadar "sosyalist" terimini adlarında taşısalar da, solcu liberteryenler otoriteye kesinlikle karşıdırlar. marx'la birçok konuda anlaşırlar, ama devletin üretim araçlarını tekeline almasına şiddetle karşı çıkarlar, onlara göre böyle bir tekelin başına gelen proletarya da yozlaşacaktır. anarko-komünizm vb. türdeki anarşist eğilimler "from each according to his ability, to each according to his need" (yeteneği olandan ihtiyacı olana) prensibiyle işler ("anarko-komünizm vb." ifadesiyle biraz fazla basitleştirmiş oluyorum, ilgilenen aralarındaki farkları incelemelidir), üretilen mal ve hizmetlerin herkese eşit veya ihtiyacı olduğu ölçüde dağıtılmasını savunurken (elbette hizmet ya da malı üreten kişi bunu kendi isteğiyle yapıyor olmalı), "anarşizm" terimini ilk kullanan proudhon'un ekonomik teorisi olan mutualismin savunucuları kapitalizmdeki serbest piyasa fikrinin esasen kötü olmadığını düşünür ve piyasaları korur, sadece kapitali ve patronu ortadan kaldırır. bu açıdan sosyalist anarşizmle bireyci anarşizm arasında bir köprü olduğu da söylenir. ancak gerek mutualism gerek de anarko-komünizm (ve türevleri) taraftarları, kısacası tüm solcu liberteryenler şu temel fikirleri savunur: işçilerin iş yerlerini yönetmeleri, doğrudan demokrasiye dayanan ve merkezi olmayan/dağınık yapılar halinde bulunan özyönetim mekanizmalarının kurulması, arttırılmış özerklik, gönüllü etkileşimdir. anarşist bir toplum, özgür bireylerin gönüllü işbirliğiyle elde edilir. günümüzdeki en ünlü temsilcisi şüphesiz noam chomsky'dir ama tarihteki teorisyenleri bakunin, kropotkin ve proudhon gibi çok önemli figürlerden de bahsetmezsek ayıp olur.
KAYNAKÇA
-https://tr.wikipedia.org/wiki/Liberteryenizm#:~:text=Liberteryenizm%2C%20yol%20g%C3%B6sterici%20norm%20olarak%20negatif%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BCk%20fikrini%20savunan%20siyasi%20ak%C4%B1md%C4%B1r.
-Yıl 2007, Cilt 10 , Sayı 2, Sayfalar 39 - 51.SİYASAL BİR FELSEFE OLARAK LİBERTERYENİZM
-Yıl 2018, Cilt 23 , Sayı 91-92, Sayfalar 7 - 52.Liberteryen Teoride Özgürlüğün ve Siyasetin Sınırları
-Haziran 2019 Yayıncı: SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMALARI DERNEĞİISBN: 978-605-68961-6-3
-https://www.felsefe.gen.tr/liberteryenizm-ozgurlukculuk-nedir-ne-demektir/
-Henning Hahn: Moralische Selbstachtung: Zur Grundfigur einer sozialliberalen Gerechtigkeitstheorie, Verlag Walter de Gruyter, S. 139
-Woodcock, George (2004). Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Peterborough, Ont.: Broadview Press. s. 16. ISBN 9781551116297. for the very nature of the libertarian attitude -- its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgment
Yol gösterici norm olarak negatif özgürlük fikrini savunan siyasi akımdır.Liberteryenler otonomi ve seçme özgürlüğünü maksimize etmeye çalışır; politik özgürlük, gönüllü iş birliği ve bireysel karar önceliğini vurgular,bu doğrultuda da devletin minimize edilmesi ya da ortadan kaldırılması gerektiğini savunur. Kavramın popüler kullanımı devletin minimize edilmesi şeklindedir.
Birey özgürlüğünü esas alan iktisadi ve sosyal bir politika olmakla birlikte kendi içerisinde de bölünmesiyle ve biraz da anarşist felsefesinin çeşnisini de içinde barındırması ile oldukça enteresanlaşmış bir sistemdir; üzerine düşünülmeye değer fakat benim nazarımda pek de mantıklı değildir. Kendi içerisinde ikiye ayrılan liberteryenizm'in birinci kolunda klasik liberalizm'ın "sınırlı devlet" görüşüne karşın çok daha yetkileri sınırlandırılmış ve yalnızca güvenlik hizmetlerini ve bireyler arası antlaşmaları/sözleşmeleri devlet kurumu garantisi altında tutmayı öngören minarşizm vardır. anarşizm'e çalmakta olan bu sistemde varolması önerilen ultra-minimal devlet modelinin ve (buraya dikkat) bu devletin hizmetinde bulunan kolluk gücünün varlığı, devleti zaman içinde yeniden büyüyen, gelişen, özgürlükleri kısıtlayan bir canavara dönüştürebilir. -ki zaten yalnızca bu yönü ile bireycilik anlayışına tehlike arz edebilir-. Liberteryenizm'in diğer kolunda ise devletin varlığını tamamıyla reddeden, otoriteyi yok sayan; toplum için güvenlik, bayındırlık vb. tüm işlerin özel kurumlar tarafından yapılmasını öngörür ki bu aşamada bildiğimiz anarko-kapitalizm'e selam çakmaktadır. Özgürlükçü düşünce yolunda çıkılan araştırmada kafaların takıldığı güvenlik ve iktisadi politikalarda ilk etapta insan kendi düşünüş biçimi ile birlikte pek tabii liberteryenizm gibi iyi niyetli bir düşünceye ulaşabilir ancak yine devlet-halk açmazında "özgürlükler" bağlamında durum değerlendirildiği zaman bu felsefe çok da ayakları yere sağlam basan bir görüntü vermemektedir. Politik pusuladaki alt bölgeyi kapsayan, minimum ya da sıfır hükümet müdahalesiyle maksimum bireysel özgürlüğü amaçlayan düşünceler bütününe verilen addır. sağ ve sol kanatları bulunmaktadır. Sağ kanat kapitalisttir ve ekonomiye hükümet müdahalesinin, ekonomiyi bozduğuna ve krizlere de yol açanın bu olduğuna inanır. sağ liberteryenlere göre devlet elini ayağını çekmeli, vergileri azaltmalı veya ortadan kaldırmalı ve serbest piyasa kapitalizminin doğal işleyişine izin vermelidir. bu kanadın aşırı ucu anarko-kapitalist olarak adlandırılır (aslında birçok kişi tarafından anarşist diye nitelendirilmez, çünkü kapital otoritesi ve hiyerarşisine inancı onu anarşist olmaktan çıkarır). anarko-kapitalistler sağcı liberteryenlerin çok küçük bir kısmını oluşturur, çoğu minarşisttir ve "bekçi devlet modeli"ni savunurlar, bu modele göre devlet adaleti, güvenliği (polis) ve orduyu sağlamakla yükümlüdür, daha fazlası onun yetki alanının dışındadır. önemli temsilcilerinden biri ayn rand'dir. Sol kanat ise sosyalisttir ve birçok ideolojiyi içinde barındırır. bu ideolojilerin çoğu anarşist nitelik taşımaktadır, uçtadır, ama yine de minarşistleri bulunmaktadır (hatta anarşistleri de pratikte minarşist davranabilirler). her ne kadar "sosyalist" terimini adlarında taşısalar da, solcu liberteryenler otoriteye kesinlikle karşıdırlar. marx'la birçok konuda anlaşırlar, ama devletin üretim araçlarını tekeline almasına şiddetle karşı çıkarlar, onlara göre böyle bir tekelin başına gelen proletarya da yozlaşacaktır. anarko-komünizm vb. türdeki anarşist eğilimler "from each according to his ability, to each according to his need" (yeteneği olandan ihtiyacı olana) prensibiyle işler ("anarko-komünizm vb." ifadesiyle biraz fazla basitleştirmiş oluyorum, ilgilenen aralarındaki farkları incelemelidir), üretilen mal ve hizmetlerin herkese eşit veya ihtiyacı olduğu ölçüde dağıtılmasını savunurken (elbette hizmet ya da malı üreten kişi bunu kendi isteğiyle yapıyor olmalı), "anarşizm" terimini ilk kullanan proudhon'un ekonomik teorisi olan mutualismin savunucuları kapitalizmdeki serbest piyasa fikrinin esasen kötü olmadığını düşünür ve piyasaları korur, sadece kapitali ve patronu ortadan kaldırır. bu açıdan sosyalist anarşizmle bireyci anarşizm arasında bir köprü olduğu da söylenir. ancak gerek mutualism gerek de anarko-komünizm (ve türevleri) taraftarları, kısacası tüm solcu liberteryenler şu temel fikirleri savunur: işçilerin iş yerlerini yönetmeleri, doğrudan demokrasiye dayanan ve merkezi olmayan/dağınık yapılar halinde bulunan özyönetim mekanizmalarının kurulması, arttırılmış özerklik, gönüllü etkileşimdir. anarşist bir toplum, özgür bireylerin gönüllü işbirliğiyle elde edilir. günümüzdeki en ünlü temsilcisi şüphesiz noam chomsky'dir ama tarihteki teorisyenleri bakunin, kropotkin ve proudhon gibi çok önemli figürlerden de bahsetmezsek ayıp olur.
KAYNAKÇA
-https://tr.wikipedia.org/wiki/Liberteryenizm#:~:text=Liberteryenizm%2C%20yol%20g%C3%B6sterici%20norm%20olarak%20negatif%20%C3%B6zg%C3%BCrl%C3%BCk%20fikrini%20savunan%20siyasi%20ak%C4%B1md%C4%B1r.
-Yıl 2007, Cilt 10 , Sayı 2, Sayfalar 39 - 51.SİYASAL BİR FELSEFE OLARAK LİBERTERYENİZM
-Yıl 2018, Cilt 23 , Sayı 91-92, Sayfalar 7 - 52.Liberteryen Teoride Özgürlüğün ve Siyasetin Sınırları
-Haziran 2019 Yayıncı: SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMALARI DERNEĞİISBN: 978-605-68961-6-3
-https://www.felsefe.gen.tr/liberteryenizm-ozgurlukculuk-nedir-ne-demektir/
-Henning Hahn: Moralische Selbstachtung: Zur Grundfigur einer sozialliberalen Gerechtigkeitstheorie, Verlag Walter de Gruyter, S. 139
-Woodcock, George (2004). Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements. Peterborough, Ont.: Broadview Press. s. 16. ISBN 9781551116297. for the very nature of the libertarian attitude -- its rejection of dogma, its deliberate avoidance of rigidly systematic theory, and, above all, its stress on extreme freedom of choice and on the primacy of the individual judgment
Yorumlar
Yorum Gönder