9 Nisan 2023 Yazısı

2014 senesinde Berlin şehrinde bir grup girişimci Google'ın yönetim kurulu başkanı görevinde olan Eric Schmidt; garajda bir yerlerde birileri bizim için ateş ediyor.Çünkü uzun zaman önce biz de o garajdaydık.Artık dijital alandaki bariyerlerin kalktığını ifade etti.Bariyerlerin kalkması ifadesi birçok insan önlemlerin ortadan kalkması olarak okuyabilir.Ancak bu kavram ustalık ile seçilip kullanılmıştı.Çünkü küresel çapta dijital alanları elde eden teknoloji şirketleri,kendilerine kurşun sıkma potansiyeli taşıyan yeni girişimleri engellemek amacı ile bariyerleri yükselteceğini veya kaldıracağını işaretini veriyordu.Günümüzde Google,Amazon,Facebook,İnstagram,Tumblr vb. gibi büyük çapta olan dijital hüküm vericiler,yeni iktidar çeşidi için yeni gözetim ve düzenleme mekanizmaları ile ilgili düşünmemiz gerektiği hatırlatıyorlar.Son 20 senede internet teknolojilerinin zaman içerisinde yaygınlaşması yaşamın nerede ise her alanını köklü bir şekilde değiştirdi; satın alma tavır ve davranışları,politik yönelimler,sosyal ilişkiler,ticari faliyetler ve daha sayamayacağız bir çok şey..Bu değişikliğin merkezinde,yaygın bir şekilde ulaşılabilen internetin erken imkânlarını kavrayan ve onları büyük zenginlik üreticilerine dönüştüren az sayıda firma bulunuyor.Google,Apple,Facebook ve Amazon vb. büyük çapta olan şirketler,insan faaliyetleri ile ilgili eşi görülmemiş miktarda veriyi kontrol ediyor ve topluyor ve bunların etkili ticari büyümeyi özendiren ürün ve hizmetlere dönüştürüyorlar.Önceki büyük kurumsal varlıkların aksine,bu şirketlerin güçleri,dinamik büyüme için sınırsız kaynağı karşılayan insan faaliyetlerinin veri tabanlarında yatmaktadır.Google,sürücüsüz arabaları çıkartmak amacı ile görüntü ve algılama verilerini,tahmine dayanmış olan analiz-haritalama yazılımlarını kullanabiliyor.Facebook,insanların birbirleri ile iletişim kurma biçimleriyle duyguları analiz edebiliyor ve davranışlarını öngörebiliyor.Amazon daha farkına varmadan ne satın almak isteyebileceğinizi ister istemez bilebiliyor.Apple,akıllı telefon teknolojileri ve ödeme mekanizmaları vasıtası ile anneniz,bankanız,mesai arkadaşlarınız ve patronunuzla nasıl ve ne zaman irtibat halinde olacağınızı bilebiliyor.Bu şirketler toplu bir şekilde sabahları hangi haberleri okuduğumuzu,bize hangi hizmetlerin önerildiğini, geçmişlerimizin ve zaaflarımızın dünyaya nasıl ve ne şekilde gösterileceğini,kararları bizim için toplu olarak veriyorlar.Hangi bilgiler serbest bir şekilde dolaşacak ve hangileri durdurulacak ? Toplumların,bu küresel çapta teknoloji şirketlerinin elinde bulundurdukları gücü daha iyi anlamaları önemli bir durumdur.Aksi halde bu gücün kontrolsüz bir biçimde kullanımı,insanlar üzerinde yeni tipte bir 1984 senesinin gerçekliğinin meydana gelmesine,hükümetler üzerinde bir hüküm gücünün ortaya çıkmasına neden olabilir.İnternet arama motorları,sosyal medya,bilgi ve video paylaşım siteleri, haber sağlayıcılar,uygulama mağazaları yani playstore lar,dijital ödeme sistemleri, e-ticaret devleri,kamusal siteler vb... Big-Tech firmaları en dar ifadesi ile bu alanlar içerisinde küresel bir gücü elinde bulunduran şirketleri kapsıyor.Google,Facebook,Amazon ve Apple vb. gibi teknoloji platformları bir çok kişinin düşündüğünden daha güçlü bir durumdadır ve gelecek zaman içerisinde dünyamız,her yerde olan toplumlarda benimsenmesi ve başarılı olması ile derinden değişecektir diyordu Alphabet Yönetim Kurulu Başkanlığı görevinde olan Eric Schmidt.Bu firmalar sizi gözetleyerek, toplamış oldukları verilere göre sizinle ilgili karakter veya kişilik profilleri meydana getirilerek ve platformların toplamış olduğu oldukça hassas nitelikte olan verileri, bu bilgileri isteyen firmalara satarak kazanç sağlıyor.Bütün gelir modelleri, tarayıcınıza veya uygulama pencerenize her zamankinden yüksek seviye de amaçlanmış reklamlar sunmak amacı ile sizinle ilgili bilgilere olabildiğince çok sayıda şey öğrenmektir.ProtonMail'in yapmış olduğu araştırmaya göre, Facebook’un elde ettiği reklam kazancı 2010 senesinden 2020 senesinin son çeyreğine kadar yaklaşık olarak %3600 oranında arttı,yalnız aynı dönem içerisinde kullanıcı sayısı sadece yaklaşık olarak %310 oranında artış gösterdi.Bu,Facebook'un kullanıcı başına 27 $ kazanç sağlaması anlamına gelmektedir.Google,aynı dönem içerisinde kullanıcı başına yaklaşık 67 $ kazanç elde ediyordu.Bu iki teknoloji firmasının elinde bulundurduğu kullanıcı sayısına baktığımızda sayının büyüklüğü ezber bozacaktır.Üstelik bu teknoloji firmaları elinde bulundurdukları güç sadece kasalarını şişirmek,güçlerini arttırmak ile sınırlı kalmıyor ait oldukları devletlerin etkinliğini de arttırıyor.ABD'nin, Çin'in vb. ülkelerin bu tip firmalar üzerinden elde etmiş oldukları nüfusun ne kadar önemli olduğunu TikTok da görmüştük.Big tech firmaları Eski ABD Başkanı Donald John Trump'ın hesabını suspend edip yani askıya alıp İŞİD,Taliban vb. gibi illegal veya legal olup fundementalist hesabı bünyesinde barındıran,Twitter'ın içerisinde yeralmadığı bir gruptur.Ancak davranış modeli yukarıdaki örneğe benzer yapılanmadır.Genelde Big Tech daha çok big four (büyük dört) veya big five (büyük beş) ismi olarak anılır.Üyeleri Alphabet(google),Amazon,Meta(Facebook,İnstagram,Whatsapp),Apple ve Microsoft'tur.

Big-Tech: ABD de Bilgi Teknolojileri Sektörü içerisinde 5 büyük şirket olan Google,Amazon,Apple,Facebook ve Microsoft'a verilen addır.

1984 Gerçekliği: Yazar George Orwell'in 1984 yılının insanların düşüncelerinin manipülasyon ve tehdit yolu ile kontrol edildiği distopik yani zorba-kısıtlayıcı yönetime sahip olan bir topluluğu tasvir eder.

ProtonMail: Açık kaynak kodlu, ücretli-ücretsiz abonelikleri elinde bulunduran uçtan uca şifreli bir web postası servisidir.2013 yılında CERN de yani Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi tesislerinde Jason Stockman,Andy Yen ve Wei Sun tarafından kurulmuştur.ProtonMail bir sıfır bilgi ispatı sistemi ile modellenmiştir.E-posta ve kişisel bilgiler ProtonMail sunucularına gitmeden önce kullanıcının ProtonMail'i çalıştırmak amacı ile kullanmış olduğu cihaz yada aygıt üzerinde şifrelenir.Bu işlemler arkaplanda otomatik bir şekilde meydana geldiğinden, kullanıcı kriptografi yani şifreleme alanında teknik bir bilgiye sahip olmasa bile şifreli iletişim sağlanmış olur ve bu özelliğiyle Gmail ve Hotmail gibi popüler web postası servislerinden farklı bir durumdadır.

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Shift Delete

Donanım Haber

Z Raporu

Technopat

İn Business

FT

Trading View

News Lab Turkey

Lorent Research Lab