4 Aralık 2022 Yazısı

GASLİGHTİNG

Türkçe dilinde bir karşılığı bulunmayan Gaslighting,karşıdaki insana farklı oyunlar oynaması ile zaman içerisinde kendisinden şüphe etmesini sağlamasına yönelik olan bir psikolojik işkence veya manipülasyon yöntemi olarak biliniyor.Genelde narsist ve sosyopat durumunda olan insanlar tarafından uygulanan bu yöntemin korkunç olan yönü ise kurban tarafından fark edilmesinin neredeyse imkansıza yakın olacak seviyede olması.Bunun sebepleri arasından biri de sevdiğimiz veya değer verdiğimiz insanlara güvenmemiz ve sözlerine inanma eğiliminde olmamız.Daha kötüsü, çoğumuz bir dönemler farkında bile olmadan bu şekilde bir manipülasyona maruz kalmış olabiliriz; küçük boyutta olsa bile.Bu fiili gerçekleştiren insanların genelde tek hedefi oluyor: Karşı tarafı kendisine bağımlı bir duruma getirmek.Gözlemleri ve fikirleri devamlı olarak yalanlanan kurban,belli bir sürenin ardından kendi iradesine düşman bir duruma geliyor.Her bir yapacağı hareketin veya eylemin,her bir ifade edeceği cümlenin,her fikrinin yanlış olacağı fikrine başlıyor ve karar alma yetisini kaybediyor.Zaman içerisinde kendine olan kaygı iyice artan kurban,tüm kontrolü karşı tarafa bırakıp iyiden iyiye kendi köşesine çekiliyor..İşler bu seviyeye kadar geldiği sırada geri dönülmesi iyice imkansız durumda olan bir yola girmiş olan birey,çevresinde güvenebileceği tek insan olarak karşısındakini görüyor ve o her bir isteğinde yerine getirmeye başlıyor.Bu manipülasyonun yürütülme tipleri farklılıklar gösterebiliyor. En temelde 3 ana yöntem bulunmaktadır;

Birinci Yöntem; sözlü olarak bir şekilde belirtip bu bilgileri her defasında yeniden,bu sefer çeşitli detaylar ile anlatmak.Böylelikle karşıdaki kişinin algılarını belirsiz bir duruma getirmek hedefleniyor.

İkinci Yöntem; fiziksel olarak devamlı ev içerisinde bulunan eşyaların yerlerini farklı yerlere yerleştirmek ve bir süre sonra olması gereken yerlerine yeniden yerleştirmek.Böylelikle ilk başta bulunduğu yerde görmeyen ama bir süre sonra tam orada bulan kurban, bu durumdan bahsettiği sırada Ne saçmalıyorsun, hep oradaydı o tepkisi veriliyor.Bu durum zaman içerisinde tekrardan kendisinden şüphe etmesine neden oluyor.

Üçüncü Yöntem; bir olayın ayrıntılarından kasıtlı olarak bahsetmemek ardından önceden sanki bahsetmiş gibi ifade etmek ve karşıdaki insana hafıza problemi yaşadığı vurgusunu yaparak aklını bulandırmak üzerine.

Diğer yöntemler ile ilgili bir örnek verilecek ise; karşıdaki kişi ile öncelikle sert nitelikte olan bir ses tonuyla konuşup ardından bunu inkar etmek ve oldukça yumuşak nitelikte olan bir ses tonu ile konuştuğunu, onun yanlış algıladığını ifade etmek.Bu durumun ardından kurban her şeyi olumsuz anlaması ile suçlanıyor ve zaman içerisinde karşıdaki sert nitelikte konuştuğu sırada bile kendi kendine sadece yanlış bir şekilde anladığını, normal bir konuşma yaşadığını belirtmeye başlıyor.Bu manipülasyon yönteminin sınırları öyle bir geniş bir alana yayılıyor ki, farklı şekillerde uğramak mümkün bir durumdur.Mesela bir başka yöntem karşıdaki bireyde yanıltılıyormuş hissi uyandırmak.Devamlı aynı kişiden, farklı biçimde bahsetmesinin ardından doğal olarak kuşkulanan kurban bu kuşkusunu ortaya döküyor.Bu noktada manipüle eden birey sert nitelikte bir tavır kullanmasıyla güvensizlik suçlamaları yapmaya başlıyor.İşi daha ileri seviyeye getirerek kurbanın zihninde kendisine olan güvenini sarsacak fikirlerin meydana gelmesini sağlıyor.Kafasında bunları kurgulayan kurban zaman içerisinde sorunlu olduğunu fikrinde ve gerçekten yanıltılsa bile bu fikri yalnızca zihninde kurduğunu düşünerek kendine sitem ediyor.Bir diğer yönteme bakıldığında kurban ile devamlı alay edip ardından çok alıngan olmak ile suçlamak.Bu hareket devamlı yenilendikçe kurban aşağılanmayı kabullenmeye, kötü hissettiği sırada "yalnız espri yapıyor, ciddiye almamam gerek" demeye başlıyor.

Manipülasyona uğrayan bireyde gözlemlenebilecek ana sorunları şu şekilde sıralayabiliriz:

Sürekli Özür Dileme
Kurban diğer insanlara ve manipüle eden bireye karşı devamlı bir özür dileme durumunda olacaktır, yanlış yaptığı bir şey yoksa bile.

Karar Alamama
Tercih şansı sunulduğu sırada kurban ne tercih yaparsa yapsın yanlış olacağını fikrinde olacak ve kendi başına tercih yapamayacaktır.Bu durum zaman içerisinde manipüle eden bireye daha büyük derecede bir otorite ve güç karşılayacaktır.

İçe Kapanıklık
Hem morali, hem kendine olan saygısı zarar gören kurban zihnen yorgun hissedecek ve sosyalleşmeye daha az zaman harcayacaktır.Böylelikle zamab içerisinde ailesi ve arkadaşları ile arasındaki mesafe artacak,bu da manipüle eden birey kurban üzerinde daha etkin olma şansı tanıyacaktır.

Özellik ile karşıdaki birey bu tavır ve davranışları gözler önüne seriyor ise bir manipülasyon ile karşı karşıya olmanız olası:

-İfade ettiği bir şeyi belirtmesinin ardından cümleleri ile yüzleştirili sırada "Ben asla öyle bir şey demedim" demesi

-Bir çok kez belli bir olaydan veya söylem ardından kırıldığınızı belirtmenize rağmen sizi üzüp kırdıkmasının ardından "Çok abartıyorsun, fazla dramatiksin" demesi

-Size hakaret etmesinin ardından "Hep sen beni sinirlendirip bu hale getiriyorsun" demesi

-Suçlanacak çok şeyi olmasına karşın "Hep beni suçluyorsun, sanki sen suçsuzsun" demesi

-Sizin için önemli olmasına karşın bir konu için "Bir daha bu saçmalığı dinlemeyeceğim" deyip, sizi ifade ettikleriniz yada inandıklarınızın saçmalık bir şey olduğuna inandırması

-Emin olduğunuz bir anı ile ilgili "Hayır sen yanlış hatırlıyorsun" demesi.

Geri dönüşü olmayan bir yola girilmesinin ardından olay tamamı ile manipüle eden bireyin merhametine kalıyor.Bu tip hal ve durumlarda genellikle manipüle eden kişinin tek hedefi karşısındaki bireyden üst bir duruma gelip ondan yararlanmak.Bu yarar süreci bittiği sırada ilişkinin de sonu geliyor ve geriye yeni kurban ve yeni heyecan arayan hasta bir ruh ile derinden yaralanmış kurban kalıyor.Bütün yalvarma gayretleri,gönül alma yolları ve çabaları boşa giden kurban uzun süre boyunca kendine gelemiyor,halen kendini suçluyor ve git gide hayattan soğuyor.Gaslighting,Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin ilişkilerinde genellikle kullandığı partneri istismar edici bir tavır ve davranış biçimidir.Yaşanan bir olayın hiç yaşanmamış olduğunu belirtme,söylenmemiş bir çeşit söylendiği ile ilgili ciddi derecede inandırma gayreti gibi durumlar ile kendini gösterir.Bütün bu durumların karşı tarafın bir çeşit deliliğinden kaynaklandığını iddia edebilirler.Gaslighting genel olarak partnerini sosyal ilişkilerinden soyutlamayı başardığı sırada ve kendine bağımlı bir duruma getirdiğinde yaparlar.Yalnızca borderline kişilik bozukluğu olan bireylerde görülen bir tavır ve davranış biçimi değildir.Ama normal bir davranış biçimi olmadığı için inceden bir psikolojik problem olabileceği düşünülüp sinyallerini aldığımız sırada elimizdekileri yavaşça bırakıp oradan hemen uzaklaşmak en mantıklısı olacaktır.

Gaslighting kelimesi Merriam-Webster tarafından 2022 senesinin kelimesi seçilmiştir.Kökeni Oyun yazarı olan Patrick Hamilton'ın (1904-1962) Kraliçe Victoria dönemi londrasında geçen Gaslight oyunundan geliyor.Oyunda içerisinde orta sınıfa mensup bir çiftin yalanlara ve aldatmaya dayalı evliliği ele alınıyor.Evlerinde bulunan gaz lambasının kısıldığını belirten karısını delirdiğine ikna etmeye çalışan bir kocasının hikayesidir.Merriam-Webster yılın kelimesi seçme nedeni sözlüğün web sitesinde bu terim için yapılan aramalar 2022 senesinde yaklaşık olarak %1.740 artış görmesi insanların merakını en çok ateşleyen kelime olmasıdır.Gaslighting kelimesini kısaca açıklanacak olur ise; bireyin kendi menfaati için bir başkasını kasten aldatması,psikolojik manipülasyon yöntemi ile birinin kendinden kuşku etmesini sağlama gayreti" şeklindedir.Bu kavram birkaç istisna dışında nerede ise bütün siyasetçilerin en güçlü argümanıdır. Buna ek olarak büyük çapta olan marka ve şirketlerin daha fazla kar elde etmek amacı ile marketing biçmi ile başvurmuş olduğu bir yoldur.

Borderline Kişilik Bozukluğu= Bireyin kendisi ve başkaları ile ilgili düşünme ve hissetme şeklini etkileyen ve günlük hayatta problemlere yol açan akıl sağlığı bozukluğudur.

Merriam-Webster=1831 senesinde, George ve Charles Merriam aracılığı ile G & C Merriam Company ismi ile Springfield,Massachusetts'de kuruldu.1843 senesinde Noah Webster'in vefatı ile An American Dictionary of the English Language'in hakları satın alındı.Referans kitapları ve özellik ile sözlük basımı yapan bir şirkettir.

--KAYNAKÇA--
Wikipedia
İnternet Haber
Evrim Ağacı
Evimdeki Psikolog
Cumhuriyet
Verywellmind
Forbes
BBC
CNN
Avita
Onedio
Madalyon Klinik
Wellandgood

Gaslighting Nedir/İnci Bıçakçı

Gaslighting Mağduru Olabilir Misiniz?/Ecem Sercan Doğan