12 Eylül 2021 Yazısı

ETİK KONUSUNUN KAMU YÖNETİMİNDEKİ ÖNEMİ

Bu çalışmadaki amaç ülkemizdeki kamu yönetimindeki etiğin önemini ele almaktır.Kamu
yönetiminin tanımı kısaca halkın idaresi anlamına gelir ve halkın refahını amaçlar.Etik
kelimesinin anlamı ahlak ile meslek ahlakıdır.Dini ile felsefi yönden ele alınmaktadır.Ahlak
kelimesinin anlamı ise bireyin doğuştan gelen veya sonradan gelen tutum ile davranışların
bütünüdür.Etik dışı davranışlar ise belirli olan etik kurallara aykırı davranılması yada
uymaması,ahlaki ilkeleri barındırmayan bireylerin ahlak dışı olan birey de
denilmektedir.Kişilerin toplumun kabul ettiği yada uygun gördüğü tutum ve davranışlara
uymadığı etik dışı davranış durumudur.Çalışmada ilk olarak etik ile kamu yönetiminin ne
olduğu ele alınmaktadır.Kamu yönetimindeki etiğin ne olduğu belirtilmektedir.Kamu
yönetimindeki etik ilkelere uyulmaması yada tavır ve davranışların sergilenmemesi sebebi ile
etik dışı davranışlara yol açmaktadır.Bu etik dışı davranışların neler olduğunu açıklayarak bu
çalışmada kamu yönetiminde etiğin neden önemli olduğu vurgulanmaktadır.

KAMU YÖNETİMİ

Kamu,halkın bütünü anlamına gelir.Kamu Yönetimi ise bu halk bütününün idaresi anlamına
gelir.Sözlükteki anlamına bakıldığında devletin yönetim faaliyetlerinin verimli ve yararlı
biçimde düzenlenmesi ile uğraşan bilim dalına kamu yönetimi denir.Kamu yönetimi aynı
zamanda Kamu İdaresi veya Amme İdaresi de denir.İşlevsel yönü ele alındığında halkın temel
ihtiyaçlarını karşılama amacı ile mal ve hizmetlerin üretimi,kamu politikalarını belirleme ve
uygulama,idari düzenlemeleri uygulama ile ilgili süreçleri ve kamu görevlisinin fiil ve
işlemleridir.Yapısal yönü devletin örgütsel yapısını ifade eder.Diğer yön akademik
yöndür.Kamu Yönetimi kavramı; faaliyet,meslek ve dsiplin nitelikleri de taşımaktadır.Bu
disiplin kamu yönetimi ile alakalı olan fikirleri,politikasını,yapısını ve tekniğini inceler.Sosyoloji ile hukuk gibi dsiplinlerin kendi alanlarını ilgilendiren konuları
kapsayan,onlardan yararlanan ve onların kesişim kümesini ifade eden disiplindir.Kamu
yönetimi disiplinler arası kapsam taşır,farklı disiplinlerden alması gerekli olanı alır ve
kamusal alandaki sorunların çözümü amacı ile uygular.Çünkü kamu politikalarının
uygulanması,oluşturulması,planlanması,yönlendirmesi,örgütlenmesi,denetimi,koordinasyonu
sevk yada idare gibi faaliyetlerin bütünüdür.Halk ile olan ilişkisini ve kamu bürokrasisini
ortaya koyan bilim dalıdır.Amaç olarak ise yönetimi oluşturan unsurların ortaya
konulması,makam,örgüt,fonksiyon ve davranışların tanımlanıp açıklanması söz konusudur.

ETİK

Dilimize,Fransız dili üzerinden geçmiş kelimedir.Geçmişi eski dönemlere ulaşmakta ve
Latince dili ile Yunan diline denk gelmektedir.Etik kelimesi felsefi yaklaşım üzerinden ele
alınmak koşulu ile değerlendirilir.Bu yönden TDK’daki anlamına bakıldığında etik kelimesi
için ahlaki yada ahlak ile ilgili anlamları çıkmaktadır.Yunan dilinde kişilik ve karakter
anlamına gelir.Etik kelimesi töre bilimi,ahlak bilimi ve ahlak ile ilgili olarak da
tanımlanabilir.Doğru davranışlarda bulunda,doğru birey olmak ve değerler hakkında düşünme
pratiğidir.İnsan ilişkilerini etkileyen değerleri araştırır. Ahlak fenomeni konusu ile ilgili
düşünme yada felsefe yapmadır.İnsan hakkında incelenen bireyin herhangi durumda
gösterdiği ahlakı incelemektedir. Etik, insanlar tarafından oluşturulan bireysel ilişkiler ile
beraber toplum geneline yayılan ilişkiler düzenlenir.Bu ilişkilerin dayanmasını sağladığı
kurallar ve kavramlar doğru-yanlış yada iyi-kötü olarak ahlaki tarafına göre sınıflandırılır.Bu
sebeple de etik toplumsal hayatın ayrılmaz parçasıdır. Etik değerleri olmayan bireyler ve
toplumlar yozlaşmaya mahkumdur.Doğru yanlışın teorik olarak iletildiği felsefenin de
dallarından biri olan etik sayesinde yaşamsal ilkelerin sınırları içerisinde düzenlenebilir.

KAMU YÖNETİMİNDE ETİK

Kamu yönetiminde etik kısaca kamu görevlilerinin kamu kapsamındaki görevlerini yaparken
tarafsızlık,dürüstlük ve nesnellik olan ilkeleri sınırları içerisindeki mevcut oldukları makamı
bireysel,maddi yada taraflı bir menfaat amacı ile yararlanmaktan kaçındıkları olan yönetim
zihniyetini belirtmektedir.Başka söyleyiş ile de etiğin ilke ve değerlerine dayalı olan ve
işleyişinde bu ilke ve değerlere işlerlik yön kazandırmasını sağlayan yönetim biçimi ve
anlayışıdır.Kamu yönetiminde etik aynı zamanda da meslek etiği olan yönetim
alanında,uygun tavır ve davranışları elde etmek amacı ile zorunlu olan ilke ve standardları ele
almaktadır.Kamu yönetimi kavramı ile etik kavramı bir aradadır.Sebebi ise,kamu
personellerinin kamusal kaynaklardan yararlanması,vatandaşlar ile olan ilişkilerin
yönetilmesi,politika meydana getirme gibi benzer bir takım durumlarda yetki kullanma
mecburiyetinden kaynaklanmaktadır.Etik bu durumda devreye girerek ve kamu gücünün
yanlış bir biçimde kullanılması,kamusal yararın gereken önemi vermemek gibi olumsuz
hallerin önlemini alan mekanizma rolünü uygulamaktadır.Kamu hizmetlerinin sorunsuz
şekilde sunumunda büyük önemi elinde bulunduran etik mekanizma,bir taraftan çalışmakta
olan personele duyulan güveni ve hizmet kalitesini arttırırken bir taraftanda da vatandaşın
menfaatlerini garanti altına almış olmaktadır.Kamu hizmetlerinin sunumu ve kamu
kaynakların yönetimi önemi üzerinde durularan kamu yönetimi etiği, kamusal hizmetlerin
topluma eşit biçimde sunulması, kaynakların toplumun yalnızca bir kesimin sahip olmaması
yönünden özel olan bir önemi elinde barındırmaktadır.

ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR

Belirli olan etik kurallara aykırı davranılması yada uymaması,ahlaki ilkeleri barındırmayan
bireylerin ahlak dışı olan birey de denilmektedir.Kişilerin toplumun kabul ettiği yada uygun
gördüğü tutum ve davranışlara uymadığı durumdur. Geniş bir içeriğe sahip olmasına rağmen
ilk akla gelen yolsuzluk ve rüşvettir.Etik dışı davranışların nedenleri genel olarak maaşın
düşük olması,etik dışı olan tavır ve davranışlara fırsat verilmesi,cezaların yetersiz
olmasıdır.Devletin hacminin büyüklüğünün fazla oluşu yolsuzluğa ortam hazırlayan önemli
öğeleri arasından biridir.Dolayısıla devlet bir yandan sahip olduğu büyük çaplı kamu örgütlerini sürdürmek için büyük fonlar ayırmaktayken,özelleştirme sürecinde örgütleri düşük
fiyatlar ile satmaktadır.Bu süreçte bazıları kamu görevlileri kamu kaynaklarını kendi
menfaatleri için kullanmakta,buna rağmen kamu menfaatini görmezden gelmektedirler.

Yozlaşma ve Yolsuzluk

Yozlaşma ve yolsuzluk olguları anlam bakımından birbiri içine geçmiş olup yozlaşma
yolsuzluğa neden olmak ile beraber yolsuzluk ise yozlaşmaya neden olmaktadır.Yozlaşma ve
yolsuzluk birbirini harekete geçiren etkileri de bulunmaktadır.Yolsuzluk tanım olarak menfaat
karşılığı ile kamu yetkililerini yasa dışı kullanımıdır.Yalnız maddi menfaat olmamak ile
beraber maddi olmayan özel amaçlar için de olabimektedir.Bireysel menfaat karşılığında
görevlerini kötüye kullanmaları,politik bir menfaat sağlama amacı ile devlet yetkisinin yasa
dışı olarak kullanmasını anlatmaktadır.Yolsuzluk gelişmiş yada gelişme aşamasında olan tüm
ülkelerin önemli sorunları arasından biridir.Kamu yönetimini kapsayan gözlemlerde bu eğilim
konu ile ilgili akademik olan merakı oluşturmuş diğer taraftan da yolsuzluk ile ilgili mücadele
de siyasilerin önemli propagandaları arasına girmiştir.Yolsuzluk genel olarak üç unsuru içinde
bulundurmaktadır.Üç unsurda; yetkili birinin varlığı, yolsuzluktaki tespiti ile ilgili belirleyici
olan ve yetkinin kurallara aykırı kullanılmasıdır.Toplumsal olan hayatta ve devlet teşkilatında
kurallar belirli olduğuna göre; devletin zararına sebep veren,kamu görevlisinin herhangi
menfaat sağlamaya yönelik kuraldışı olan yetki yolsuzluk olarak değerlendirilmektedir.Temel
nedene bakıldığında kurallara bağlı kalmanın kurumsallaşmamış olmasından neden
olmaktadır.Kuralların yöneticiler için olması,yöneticilerin de kurallara uymama serbestliği
olması görüşü de çoğu sorununda kaynağıdır.Yönetim sorumluluğunu taşıyanların ilk başta
kurallara uyma ve uyumunu denetleme konusunda olan duyarlılığı büyük bir önem
taşımaktadır.

Rüşvet

Rüşvet, genelde ya olacak zarardan kurtulmak,bir çıkar elde etmek ya da herhangi gerekli bir
işi hızlandırma amacı ile verilmektedir.Buna bağlı olarak da rüşvet, bireyin bürokratik
mekanizmayı kendi yararına göre çalıştırmasının aracı olarak değerlendirilmektedir. Rüşvet,
görevlinin görevini, tüzel kişiye haksız çıkar sağlayacak bir şekilde yapması ya da bu bireyin
eylemlerini görmezlikten gelmesini sağlamak amacı ile kendisine verilen para,hediye ya da
sağlanan olanak olarak tanımlanabilir.Rüşvetin başka bir anlamı da kamu adına karar verme
veya işlem yapma yetkisine sahip olan bireylerin, elde ettikleri avantajlar karşılığında ya da
kimi zaman işlemin hızlandırılması para veya hediye alma yada isteme şekillerindeki
yolsuzluk türlerinden biri olarak da tanımlanmaktadır.

Kayırma

Aile veya akrabalık bağları gibi somut olmayan etkileme araçlarından yararlanılarak,kamu
görevlilerinin, bazı kişilere kamusal işlemlerde ayrıcalık tanınmasıdır. Kamu görevlisi,
duygusal nitelikte olan geleneksel bağlılıkları ve mecburiyetleri sebebi ile yakın çevresine ve
üzerinde nüfusu olan dış çevrenin etkisi ile bazı kişilere ayrıcalıklı davranmaktadır.Halk
dilinde torpil olarak da bilinir.Kayırmanın türleri de vardır.Bu türler; Siyasal,hizmet,dost
kayırmacılığıdır.

Liyakat İlkesinin Çökmesi

Kamu kurum ve kuruluşlarında iş ortamındaki mevki yükselmelerinde,iş alımında liyakat
ilkesi belirleyici yönünü yitirmiştir.Politik süre içinde hizmete giriş yada mevki yükseltme
liyakat ilkesinin ortaya çıkardığı objektif ve rasyonel kriterler yerine başka kriterleri de ön
plana çıkarmıştır.Son zamanlarda kamu hizmetine girişin ,merkezi sınav ile alımın
gerçekleşmesi,görev sırasında mertebenin yükselmesi belirli ölçütlerin ve sınavlara
bağlanması gibi bu sorunu düzeltme amacı ile yapılan girişimler de görülmüştür.

Sınıflandırma ve Statü Karmaşası

Şuan ki sınıflandırma ve statü sistemi,gündelik ihtiyaçları karşılamaktan mahrum durumunda
olup özellikle de statü sistemi,bir takım grupların menfaatleri uğruna siyasi iktidarı
etkileyerek,bu sistemi bozması sonucu ile,sorunun çözülemeyecek boyutta,kendisi sorun
üreten yapıya dönüşecektir.Hiçbir hizmet tutarlılığına uymayan,büyük değerde nepotizm yani
adam kayırma yolu ile meydana gelen statü farklılaşması,kamu personel sisteminin dengesini
bozma ve haksızlıklara neden olmaktadır.

Verimsizlik

Türk kamu personelleri ile yapılan karşılaştırılmalı verimlilik değerlendirmelerinde ülkelerin
çoğundan düşük verim aldığı gözlenir.Performans derecesine göre maaş
uygulanamaması,çalışan yada çalışmayan ayrımının olmaması,ödüllendirme eksikliği ve hizmet içi eğitimin olmaması yada yetersiz oluşu ve kalıcı özelliği taşımaması gibi,kısaca
sistemin bilgi ve beceriye değer verilmemesinden kaynaklı bir verimsizlik
sorunudur.Türkiye’nin kalkınması amacıyla önemli yer tutan bir çok kamu hizmeti,niteliksiz
kamu personeli üretmek durumunda kalır.

Rüşvet

Rüşvet, genelde ya olacak zarardan kurtulmak,bir çıkar elde etmek ya da herhangi gerekli bir
işi hızlandırma amacı ile verilmektedir.Buna bağlı olarak da rüşvet, bireyin bürokratik mekanizmayı kendi yararına göre çalıştırmasının aracı olarak değerlendirilmektedir. Rüşvet,
görevlinin görevini, tüzel kişiye haksız çıkar sağlayacak bir şekilde yapması ya da bu bireyin
eylemlerini görmezlikten gelmesini sağlamak amacı ile kendisine verilen para,hediye ya da
sağlanan olanak olarak tanımlanabilir.Rüşvetin başka bir anlamı da kamu adına karar verme
veya işlem yapma yetkisine sahip olan bireylerin, elde ettikleri avantajlar karşılığında ya da
kimi zaman işlemin hızlandırılması para veya hediye alma yada isteme şekillerindeki
yolsuzluk türlerinden biri olarak da tanımlanmaktadır.

ETİK KONUSUNUN ÖNEMİ

Kamu kurumlarında görev alan personellerin dürüstlüğü demokratik olan toplumun harcını
oluşturan kritik unsurdur.Kamu personelleri günlük çalışmalarında takdir yetkisini vatandaşlar
ile olan ilişkiler, kamusal kaynakların idaresi,politika oluşturma görevleri gibi bir takım
durumlarda kullanırlar.Etik kamusal gücün yanlış yada kamusal yarara aykırı olarak
kullanılmasına engel olan kontrol ve denge noktaları arasından biridir.Devlet kurumlarına
olan güvenin meydana gelmesini sağlamak ve bu durumu korumak önemli unsurdur.Uygulamaların,işlerin ve genellikle davranışların tecrübe edildiği temel
oluşturulması ile,kamuoyuna menfaatlerin korunması ve işlerin doğru bir biçimde
yapılmasına ilişkin güven verir.Devlet mekanizmasının temelini meydana getiren ve süreklilik
eden yönetim sürecidir.Kamu yönetiminde etik dışı olan faaliyetler öncelik ile devlete olan
güven ile hukuk sistemine olan güvene zarar vermektedir.Sebebi ise bireylerin tüm alanlarda
bulunan kurallara uymama yönlerinin artmasıdır.Kamu yönetimindeki etik dışı faaliyetler
üzerinde konuşulduğunda altyapı ve hizmetler sebebi ile ayrılan kamu kaynakları aktif
olmayacak biçimde kullanılacağı için altyapı ve hizmetlerin kalitesi düşük derecede
olur.Kamu yönetimindeki etiğin önemli olan özellikleri arasından biri de sosyal sorumluluk
bilincidir.Sosyal sorumluluk bilinci,toplum için sadakat ve bağlılık gereklidir.Kamunun gücü
bireysel menfaatler için kullanılmadan,toplumun çıkarlarına öncelik verilerek hareket
etmek,tüm kamu görevlilerinin yükümlülüğüdür.Kamu yönetimindeki etik dışı davranışlar
devletinde kalkınmasını olumsuz yönde etkisi vardır.Etik gerçektende bazı durumlarda yalnız
tek amaca hizmet eden araçtır.Kamu yönetiminde etik, erdemli ve adaletli olan toplumsal bir
yaşamın ve iyi kamu politikasının önşartıdır.Bu manada diğer politikalara kıyasla daha
önemlidir.Nedeni ise bütün politikaların ona dayandığıdır.Bürokrasinin etkisiz ve yetersiz
olduğu durumda kamu personellerinin motivasyonlarının düşmesi ve kamu hizmet kalitesini
de düşürür.Kalitesiz olan kamu hizmetinin ülkenin işlerliğini felç etmektedir.Devletteki
işlerliğin yokluğu siyasal sistemin aksamasına neden olmaya başlar ve kamusal yararı
sağlamada tehlike içine girer.Ülkedeki kamu yönetimindeki etik dışı olan faaliyetlerin yaygın
olduğu zamanlarda bürokratik olan işlemler yavaştır.Bu yol ile rant sağlandığının görülmesi
ile rantı arttırmak için işlemlerin yavaşlama ihtimali de vardır.Kamu yönetimindeki etik dışı
faaliyetlerin yerli yada yabancı yatırımcıların yatırım kararları ile ilgili olumsuz etkileri
vardır.Etik dışı faaliyetlerin yaygın oluşu yolsuzluğu da beraberinde getirdiği için,yatırım
amacı ile ilgili gereken iznin verilme sürecinde kamu personeli, kişisel menfaat ve rüşvete
olan eğilim ve bu tip etik dışı faaliyeti keyfi, gelişigüzel ve önceden tahmin yürütülemeyen
vergi niteliğini alır.Bu neden ile yatırımcıların etik dışı olan faaliyetlerin yoğun olan ülkelerde
yatırım yapmak istememektedir.

Bu yazıdan hareket ile sonuç olarak şu ifade edilebilir ki;

Kamu yönetiminde etik,bireylere işlerin nasıl yapılması gerektiği konusunda kılavuz olan
değerler,ilkeler ve standartlardır.Kamu yönetiminde etik davranış ilkeleri ile ulaşılmak istenen
amaç,devlet ve toplum içerisinde olan yolsuzluğa ve yozlaşmaya engel olmak ve dürüstlüğü
hakim kılmaktır.Kamu yönetiminde etik,devlet ve kurumlarında güven ortamını oluşturmakta
ve bu ortamı korumak da önemli unsurdur.Hatta uygulamaların ve genellikle davranışların
denendiği bir temel meydana getirilerek kamuoyuna çıkarların güvence altında olduğu ve
işlerin de doğru bir biçimde yapılmakta olduğuna güven vermektedir.Kamu yönetiminin
gelişmesi ile beraber bürokratik yapıda genişlemektedir.Buna bağlı olarak da yapının
amacının dışına çıkması durumunda gerekenin kamu yönetimindeki belirli etik davranışlarla
sağlamaya çalışmaktadır.Toplumsal hayatın kısıtlayıcı ve anayasaya uygun olan eşitliği
kapsayıcı bir durum haline gelmesi kamu yönetiminde olması gereken sistemin kurulmasına
yardımcı olması yönü ile kamu yönetiminde etik önemli duruma gelmiştir.Yapılan çalışmalar
ve tesis edilen kurum ve kuruşlarda etik davranışlara dair yaptırıma dayanan ve herkesi eşit
şekilde içine alacak şekilde devamlı geliştirilmesi gerekmektedir.Alınan önlemlere rağmen
kimi kamu personellerinin etik dışı olan davranış ve tutumların sergilendiği görülür.Öncelik
ile rüşvetin de arasında olduğu etik dışı olan tutumların devletlerin içten yıpranıp zaman ile
yok oluşunda da önemli payını elinde bulundurduğu bazı araştırmacılar tarafından
belirtilmiştir.Bazı Akademisyenler ile politikacılar,öncelik ile rüşvet olmak üzere yolsuzluğun
devletin ölçüsüz bir biçimde büyümesine bağlı olduğunu ve özelleştirme süreci içinde bazı
kamu personellerinin yolsuzluklara bulaştığı görünüşü ile kamu menfaatini yok saydıklarını
öne sürmüşlerdir.