15 Mart 2023 Yazısı

Göbeklitepe Piramitlerden Önemli

Anadolu toprakları yalnızca günümüz zamanında değil,binlerce yıl öncesinde çok sayıda topluluğa ve kültüre ev sahipliği yapmıştır.1995 senesinde Alman olan Arkeolog Klaus Schmidt,Şanlıurfa ilinin yakınlarında bulunan antik bir tapınak keşfetti.Yapılan analizler neticesinde yapının yaklaşık olarak 12 000 sene öncesinde inşa edildiği ortaya çıkmıştır.Göbeklitepe insanlık tarihinin en eski inşa edilmiş olan bir yapısıydı.Bu keşif modern zamanın önemli arkeolojik keşfiydi.Bu keşfin tarih ve arkeoloji bilimine ters düşmekte olan bazı ayrıntılarda yeralıyordu.Göbeklitepe’nin önemli bir konumda olmasından bahsetmeden önce keşfedilişinden de bahsetmek gerekiyor.

 

 

Göbeklitepe'nin Keşfedilişi

 

1986 senesinde Göbeklitepe arazisinin sahibi olan Mahmut Yıldız'ın amcası Şafak Yıldız tarlasını sürdüğü esnada sert ve büyük ölçekte bir taşa denk geldi.Denk geldiği taşın herhangi bir tarihi değere sahip olacağı fikrinde olan Şafak Yıldız,taşı alıp Şanlıurfa Müzesi'ne götürdü.Yalnız tarih öğretmeni olan o dönemin müze müdürü,taşın normal bir kireç taşı olduğunu ve bir değerinin olmadığını belirtti.Taş,müzenin deposuna kaldırıldı ve senelerce önemsenmedi.1992 senesinde günümüzdeki Atatürk Barajı’nın suları altında kalmış durumda olan antik kent Nevali Çori’de kazı yapmakta olan Alman arkeolog Klaus Schmidt taşı müzede farkedip değerli olacağını düşündü ve taşın yaşını öğrenmek amacı ile çeştli testler yaptı.Taşın yaklaşık olarak 12 000 sene öncesine ait olduğunu saptayan Arkeolog Klaus Schmidt,gerekli izinleri alması ile tarihin önemli arkeolojik keşifleri arasından biri olan Göbeklitepe kazısını başlattı.Göbeklitepenin bulunduğu tarlanın sahibi olan Mahmut Yıldız o günden bu yana kazılara destek oluyor ve kazıyı görmeye gelen ziyaretçilere rehberlik ediyor.Göbeklitepe’nin gün ışığına çıkmasınnda büyük rol oynayan ve 20 sene süresince kazıyı yürüten Arkeolog olan Klaus Schmidt ise 2014 yılında kalp kirizi nedeni ile yaşamını yitirdi.  

 

Göbeklitepe Nedir ?

Göbeklitepe yan yana inşa edilmiş şekilde ve 20 adet futbol sahası büyüklüğünde bir alana yayılan tapınaklar ve toplanma alanı olarak düşünülebiliriz.Yapıyı meydana getiren odacıklar daire şeklinde inşa edilen ve taş ile örülmüş duvarların arasına yerleştirilmiş yükseklikleri yaklaşık olarak 3-6 metre arasında değişen tek parça taşlardan meydana geliyor.Bu taşların birçoğuna insan ve hayvan şekilleri işlenmiş.Ayrıca odaları meydana getiren taşların ağırlıkları yaklaşik 60 ton seviyesine kadar çıkıyor ve bu taşların üzerinde bir de çatı taşıyordu.Bu kadar ağır taşları hareket ettirmek ve onları doğru olan bir açı ile konumlandırmak amacı ile basit bir mühendislik ve mimarlık bilgileri gerekliydi.Yani binlerce sene öncesinde Göbeklitepe’yi inşa eden kişiler tarih içerisindeki ilk mimarlar,heykeltraşlar ve mühendislerdi ayrıca hayat sürdükleri çağın ileri seviyesindeki teknik bilgiyi elinde bulunduruyordu.Geçen 25 sene içerisinde Göbeklitepe’yi meydana getiren yaklaşık 20 kısımdan yalnızca 4 adet çıkarıldı ve tamamını çıkarmak amacı ile uzun bir süre daha kazı yapılması gerekiyor. 

 

Göbeklitepe'nin Önemi Nedir ?

 

Göbeklitepe’yi bu kadar önemli bir keşif durumuna getiren şeyler arasından biri de yapımının çok eski zamanlara dayanması.Tapınağın yapılış tarihi 12 000 sene öncesine yani M.Ö. 10 000 senesine kadar ki zamana uzanıyor.Taş Devri’nin ve Buzul Çağı’nın bitiş dönemine oldukça yakın bir tarih de inşa edilmiş.Göbeklitepe, bilinen en eski insan yapıtı olan İngiltere’nin Wiltshire kentinde bulunan insanlara tarafından bilinen ünlü Stonehenge’den bile 7000 sene,insanlık tarihinin en önemli yapıtları arasından biri olan Mısır Piramitlerinden ise 7500 sene daha eskidir.Hatta Mısır Piramitleri’nin tarihsel olarak günümüze olan uzaklığı, Göbeklitepe’ye olan uzaklığından daha az durumdadır.Ayrıca yazıyı bulan ve tarih içerisinde ilk uygarlık olan Sümerler’den bile 6000 sene daha eski zamanlara kadar dayanıyor.Göbeklitepe’nin bu kadar eskiden yapılmış olması onu diğer bütün antik yapılardan daha önemli bir duruma getiriyor.Mesela piramitler yapıldığı dönemlerde insanoğlu bronz çağı dönemindeydi ve metalden araç gereçler yapılmaktaydı bu metal araçlardan dolayı bir yapı inşa etmek eski dönemlere kıyas ile daha kolaydı.Ayrıca Mısırlılar tarım yapıyordu ve yerleşik yaşama geçmişlerdi,yani aç kalma ya da barınma gibi sorunları yoktu,bu sayede hayatta kalmaktan başka şeylere daha fazla uğraş verebiliyorlardı.Günümüze kadar bildiğimiz tarih ve arkeoloji bilimlerine göre insanoğlu yerleşik yaşama geçmesinden önceki zamanda göçebe şekilde avlanarak hayat sürülüyordu sonra tarımın keşfedilmesi ile beraber insanlar su kenarlarında bulunan verimli topraklarda tarım yaparak üretmiş oldukları besinleri yemeye başladılar ve yerleşik yaşama geçmiş oldular.Yerleşik yaşama geçmelerinin ardından kendilerine tapınaklar inşa ettiler ve dini törenler düzenlemeye başladılar.Yalnız Göbeklitepe’yi inşa eden kişiler tarımla uğraşmıyorlardı,onlar tarımdan bile önce tapınak inşa etmişlerdi ve yerleşik yaşama geçmişlerdi, her zaman kabul edilen tarım-yerleşik yaşam-din sırasının esasında yanlış olduğu anlaşıldı.İşte Göbeklitepe ile beraber ortaya çıkan bu gerçek şimdiye kadar tarih-arkeoloji bilimleri ile ilgili bildiklerimizi derinden sarstı.Üstelik şimdilik Göbeklitepe’nin yalnızca %20’sinin toprak altından çıkarıldığını düşünecek olursak tamamı çıkarıldığında çok daha sarsıcı nitelikte olan bilgilerle karşılaşabiliriz.Göbeklitepe'nin en önemli özelliği yerleşik yaşama geçişin ilk izleri için büyük bulgular yeralyor.Zira yerleşik yaşamın sembolü ve tarıma işaret eden buğdayın ilk izleri Göbeklitepe'de bulundu.

 

 

Göbeklitepe Neden Gömüldü ?

Günümüz dünyasının bilinen en eski tapınağı olan ve tarih akışını değiştiren Göbeklitepe'nin dikkat çekici gerçekleri arasından biri,Göbeklitepe'nin ardından gelen nesiller aracılığı ile gömülmesidir.Yani yaklaşık olarak 12 000 senelik Göbeklitepe günümüz zamanından yaklaşık 10 000 yıl önce M.Ö. 8000'li yıllarda gömülmüştür.Bu tapınağın gömülmesi ile ilgili çok sayıda tez ve bu tezlerlin geneli çoğu dini temellere dayanıyor.Mesela Göbeklitepe'yi bulan Arkeolog Klaus Schmidt'e göre Göbeklitepe'nin bulunduğu alan oldukça bereketli, verimli toprakları elinde bulunduruyordu.Ancak geçen senelerde iklim değişiklikleri meydana geldi ve bölge kuraklaştı.İnsanlar tanrıları kızdırdıklarını düşündüğünden tanrıların cezası olduğunu düşündüler ve tapınağın üzerini kapatıp bölgeyi terkettier.Buna benzeyen başka bir tezde ise Sirius takım yıldızı ile ilgiliydi.Bu tezde de Sirius 10 000 sene öncesimde ufuk çizgisinin altında görünüyordu.Gökte birden bire ortaya çıkan bir yıldızın,bir dinin ortaya çıkışının neden olduğu düşünülebilir.Göbeklitepe bu yıldızın doğumu üzerine inşa edilmiş olabilir ardından sirius yıldızının yeri değiştiği zaman yine dinsel nedenlerden yani tanrıların kızdırdıklarını düşünmelerinden dolayı tapınağın üzeri kapatılmış olabilir.Ancak şu bir gerçek ki eğer M.Ö. 8000'li yıllarda Göbeklitepe bu şekilde gömülmeseydi, günümüze kadar ulaşamaycaktı ve belki de zarar görecekti.

 

 

Göbeklitepe Nerede ?

 

Şanlıurfa ilinin Haliliye ilçesinin Örencik köyünün 20 km kuzeydoğusunda bulunuyor.Göbeklitepe mevki 300 m çapında 15 m yükseklikte geniş ölçekte görüş alanını elinde bulunduruyor.

 

Göbeklitepe de hırsızlık olayı meydana geldi

2010 senesinde 40 cm boyunda 25-30 kg ağırlığında taştan yapılmış ve üzerinde hayvan figürleri bulunan insan başı heykelinin çıkartılmasından 2 gün ardından kazı alanından çalındığı tespit edildi.

 

 

Göbeklitepeden daha eski eserler de vardır

 

-Altamira Bizonları 17 000 yaşında

-Willendorf Venüsü 28 000 yaşında

-Chauvet Atları 32 000 yaşında

-Hohlenstein-Stadel Aslan Adamı 40 000 yaşında

-Tan Tan Figürü 500 000 yaşında

-Makapansgat Manuportu 3 000 000 yaşında

 

Tabii Göbeklitepe ile ilgili yanlış bilinenler var.Uzaylılar ile ilgili bir bağlantı kurulması,beklenmeyen herhangi bir arkeolojik buluntu ile her karşılaşıldığı esnada ortaya atılmış,kamuoyunu heyecanlandırmasını ve birkaç bilim kurgu yazarını zengin edilmesinin ardından unutulmuştur.Göbeklitepe ile ilgili diğer yanlış iddia ise Cennetin

Kapısı ile ilişki kurulmasıdır.Bunun esas sebebi malesef hiç bir kaynağa dayanmayan ve toplumda çok basit bir şekilde alınan tarih öncesi insan algısının bulunmasıdır.

 

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Kültür Portalı

BBC

NTV

Evrim Ağacı

Unesco

Turna

Natura Dergisi

Arkeofili

DW

Antik Tarih

Bilim Teknik

Euronews

World History

Britannica

Arkeo Tekno

Kyani