30 Ekim 2022 Yazısı

Bu yazımda size Dünya’nın ilk siyahi olan savaş uçağı pilotunun Nijerya asıllı olan bir Osmanlı subayından bahsedeceğim.Arap isimli lakabı ile maruf Ahmet Ali Çelikten’in,Arap Ahmet Ali ve İzmirli Ahmet Ali isimleri ile bilinir.Ahmet Ali Çelikten,Eugene Jacques Bullard, William Robinson Clarke, Pierre Réjon, ve Domenico Mondelli ile beraber Birinci Dünya Savaşı'na katılan ve havacılık tarihinde bilinen 5 siyahi pilot arasından biridir.Büyükannesi Osmanlı'ya Bornu'dan yani günümüzdeki ismi ile Nijeryadan köle olarak geldi.

  Dünya siyasi tarihine baktığımızda ırkçılık ve ayrımcılığın; sivil alandan askeri alana kadar geniş daireyi kapsamış olduğunu söyleyebiliriz.Bu durum batı için ciddi bir sosyolojik problem olmasına karşın Türk milleti ile beraber yaşayan Afrika kökenli insanlar kısa süre içerisinde toplumun önemli parçası durumuna gelmiş ve Türk Milleti’nin birer Temel olarak alınan ögeleri ve mensup olarak toplum içerisinde önemli yer bulmuşlardır.Batı’nın, Afrika kökeni olan siyahiler hususundaki ırkçı ve ayrımcı olan  yaklaşımlarına örnek oluşturduğu Amerikan Savaş Pilotu Eugene Jacques Bullard’ın farklı bir hikayesi vardı.Eugene Jacques Bullard, yakın bir tarihe kadar dünyanın ilk siyahi savaş pilotu olarak bilinmekteydi. 1895 senesinde ABD’de dünyaya gelen Eugene Jacques Bullard siyahların hemen hiçbir hakkının bulunmadığı dönem içerisinde eğitim görmüş ve pilot olmuştu. Ancak ABD’nin göstermiş olduğu üst düzey olan duyarlılık onun pilot olma yolunu kapamıştı.Birinci Dünya Savaşı sırasında ABD Ordusunda pilotluk yapma arzusu olan Eugene Jacques Bullard, politik otoriteler aracılığı ile engellenmiş ve Fransa’ya gitmek durumunda kalmıştır.Savaşın başlaması ile Fransız Yabancı Lejyonu’na katılmasıyla Fransız hava kuvvetlerinde görev almış ve Verdun cephesinde (21 Şubat-18 Aralık 2016 Verdun/Fransa) savaşa katılmıştır.Eugene Jacques Bullard’ın havacılık eğitimi aldığı aynı zaman diliminde Osmanlı Devleti vatandaşı olan Afro-Türk, pilotluk eğitimi için yurtdışına eğitim görmesi amacı ile gönderilmişti.Eugene Jacques Bullard ile Ahmet Ali Efendi 1915 senesinde havacılık okulunda eğitim alıyorlar, ikisi de hemen hemen aynı dönemlerde mezun oluyor ancak Eugene Jacques Bullard’a mezun olmasının ardından 2 sene süresince uçuş yaptırmıyorlar.Ancak Pilot Ahmet Ali Çelikten mezun olur olmaz uçmaya başlıyor.İşte Nijerya kökenli olan Ahmet Ali Çelikten’in hayatına bir göz atalım..

 1883 senesinde Aydın Vilayeti’nin merkezi İzmir de doğan Arap isimli lakabı olan Ahmet Ali Çelikten 19. yüzyılda köle tüccarları tarafından Bornu Emirliğinden (Nijerya) İstanbul’a köle olarak getirilmiş olan bir kadının torunudur.Aile içerisinde tevatür yani çok yaygın söylenti yöntemi ile aktarılana göre İstanbul ’a getirilen Ahmet Çelikten'in büyükannesini İstanbul mektupçusu isminde olan biri odalık olarak satın almıştır.Kapalıçarşı tarafında Nuruosmaniye’de bulunan Tavuk Pazarında köle olarak İstanbul mektupçusu isimli birine satılan Ahmet Ali Çelikten'in Büyükannesinin İstanbulda bulunan son köleler arasından birisi olması kuvvet ile muhtemel bir durumdur.Bu noktada Osmanlı Devleti ’nin köleliği en erken kaldıran ülkeler arasından olan birisi olduğunu ifade etmemiz gerekmektedir.Zira köle pazarı, 1847 yılında Osmanlı Padişahı Sultan Abdulmecid’in yayınlamış olduğu fermandan dolayı kapatılmıştır.Ahmet Ali Çelikten'in annesi Zenciye Emine Hanım,1860’lı senelerinde İstanbul’da doğmuştur.Zenciye Emine Hanım köle mevkisinde değildi.Kendisi gibi Afrika kökenli olan Ali Bey ile evlenmiştir.Köle tüccarlarının zoraki olarak Afrika’dan getirmiş olduğu kölelere Osmanlı Devleti tarafından toprak verilmesi ile beraber, günümüzde bile Afro-Türklerin yoğun olarak bulunduğu bir bölge olan İzmir’e yerleşmişlerdir.Ali Bey ve Zenciye Emine Hanım’ın İzmir’de 3 çocuğu doğmuştur.Bunlardan biri Nijerya kökenli bir Afro-Türk olan Ahmet Ali dir. İlk eğitimini İzmir’de tamamlayan Ahmet Ali Çeliktenin gönlü denizdeydi ve mavi sulara tutkundu.Bu neden ile Donanması amacı ile makine yani çarkcı subaylarının yetiştirildiği okul olan Haddehane Mektebi’ne 1904 senesinde kaydoldu.Buradan 4 sene ardından mezun olarak, II. Meşrutiyet’in ilan edildiği 1908 senesinde Mülazım-ı Evvel yani üsteğmen rütbesiyle 1394 sicil numarası ile Osmanlı ordusuna katıldı.Ahmet Ali Çelikten Haddehane Mektebi’ne girerken esas amacı denizci olmaktı.Ama söz konusu senelerce bütün dünyayı saran havacılık merakı onda başlamıştı.Harp Okulundan mezun olmasının ardından 1908 yılında Şam Vapurunda görevlendirilmesi ile Kızıldeniz sahillerinde devriye görevlerinde bulunan Ahmet Ali Çelikten 1910 yılında Mesudiye Zırhlısına tayin edilmiş ve Balkan Savaşları süresince bu zırhlıda görev yapmıştır.İttihatçıların ünlü sadrazamı olan Mahmut Şevket Paşa’nın girişimleri sonucu ile başlatılan havacılık faaliyetleri yönünde çok sayıda Türk subayı yurtdışına gönderilmişti.Louis Bleriot’un Pau’da tesis edildiği Ecole Bleriot Okulu ile 1910 senesinde açılmış olan Bristol Flying School ’da Türk ordusunun genç subayları ilk havacılık eğitimlerini almışlardır.Çarkçı sınıfında oldukları ve gemi makine sistemleri konusunda bilgileri olması nedeni ile uçak makinisti olmak üzere okullara gönderilen “bahriyelilerin çoğu, uçmaktan hoşlanmaları nedeni ile pilotluk eğitimi de aldılar.Meşin (deri) ceketleri, pilot gözlükleri, yakalarında bulunan pusulaları ile fiyakalı görüntüleri de vardı.Dünyada ki ilk siyahi deniz pilotu olan Ahmet Ali Çelikten 1914 senesinde Yeşilköy’de tesis edilen Türk Deniz Tayyare Mektebine atanan ilk Osmanlı subayları arasından biriydi.Ahmet Ali Çelikten Deniz Tayyare Mektebinde görevlendirilmişti.Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ile beraber Deniz Tayyare Mektebi’nin Müdürü aynı zamanda Ahmet Ali Çelikteninde hocası olan Fransız subayı pilot olan Louis De Goys savaşa katılmak amacı ile Fransa’ya dönmüştü.Deniz Tayyare Mektebi’nin müdürlüğüne, Birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı ordusunda görev yapan Alman Üsteğmen olan Erich Serno atanmıştı.Üsteğmen Erich Serno İstanbul’a geldiği zaman Osmanlı Devleti, Almanya’nın müttefikleri arasından biri olarak Birinci Dünya Savaşına resmen katılmıştı.Savaş tüm cephelerde hızla sürerken Ahmet Ali Çelikten Yeşilköy’deki uçuş eğitimlerini sürdürüyordu.Bu esnada kardeşi Ali Efendi de Çanakkale Savaşları esnasında şehit düşmüştü.Birinci Dünya Savaşı’na katılan çok az sayıda bulunan siyahi pilotlar arasından biri olan Ahmet Ali Çelikten 1913 senesinde başlamış olduğu pilotaj eğitimini 27 Kasım 1915 tarihinde tamamlayarak kara tayyarecilik diplomasını elde etmişti.Türk Hava Kuvvetleri’nde görevli olan hava müfettişi, 11 Kasım 1916 tarihinde başkomutanlığa bir yazı yazması ile Bahrî Tayyareci Üsteğmen Ahmet Ali Çelikten'in tayyarecilik yani uçak hususundaki sınavlarını galibiyet ile tamamladığı, künyesinde tayyareci olarak düzeltilmesi gerektiğini bildirmişti.Böylelikle Savaş sürerken Kasım 1916 da tarih içerisindeki ilk siyah pilot unvanını Ahmet Ali Çelikten elde etmiştir.Ahmet Ali Çelikten Kara Tayyare İstasyonunda bulunan sınavlarını galibiyet ile vermiş ve pilot unvanını almıştı.Ancak Deniz Tayyarecisi olmak amacı ile bir deniz uçağı ile uçmuş olması şartı vardı.Bu sebep ile Ahmet Ali Çelikten Deniz Tayyaresi uçuş eğitimi amacı ile Berlin’e gönderilecekti.12 Şubat 1916 tarihinde yüzbaşı rütbesine terfi olan Ahmet Ali Çelikten 18 Aralık 1917 tarihinde Berlin’e gönderilmiş burada gerekli olan uçuş eğitimini tamamlamasının ardından temmuz 1918’de Türkiye’ye geri dönmesi ile İzmir Güzelyalı’da bulunan Birinci Tayyare Bölüğü’nde görevlendirilmiştir.Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşından geri çekilmek durumunda kalınca Ahmet Ali Çelikten Birinci Dünya Savaşının bitmesinin ardından 1920 yılında geçici olarak merkeze atandı.İtilâf Devletlerinin Türk uçaklarına el koymuş olmaları Yunanların hava üstünlüğü karşısında Türk havacılarını zor duruma sokmuştu.İtilaf devletleri Deniz Tayyare Mektebi’ne de uçuş yasağı getirdiler.Bu sebep ile subaylar harekete geçerek direniş kararı almışlardı.Deniz Tayyare Mektebi’nde görevli olan subaylar Anadolu’da bulunan Milli Mücadele’ye katılmak amacı ile direniş faaliyetlerini başlatmışlardır.Ahmet Ali Çelikten 2 subay olan arkadaşı ve Deniz Tayyare Mektebi Müdürü Yüzbaşı Savmi Bey ile beraber 2 Nisan 1920 tarihinde Üsküdar’dan gizli bir şekilde yola çıkarak 4 gün ardından Adapazarı’na ulaşmış, burada bulunan küçük vagon aracılığı ile hareket ederek önce Bilecik’e ardından Ankara’ya varmışlardır.Milli Mücadele’ye katılan Ahmet Ali Çelikten, Mustafa Kemal Paşa’nın emri doğrultusunda Konya’ya gönderilmiş ve 1920 senesi içinde Konya Tayyare istasyonunda görevlendirilmiştir.Milli Mücadele döneminde, Anadolu’daki Kurtuluş Savaşına gizli bir şekilde destek olmak amacı ile Konya’ya giden Ahmet Ali Efendi Çelikten hakkında kanuni işlem başlatılması amacı ile çok sayıda yazışmalar yapılmış,soruşturma geçirmiş ve maaşı kesilmiştir.Eskişehir ’de bulunan Birinci Tayyare Bölüğü’nün tesis edilmesi ile beraber Konya ’dan Eskişehir’e geçen ve burada bölük komutanlığına atanmış olan Ahmet Ali Çelikten ardından Polatlı’da bulunan Tayyare Grup Komutanlığı’na atanmıştır.Bu esnada Haliç’ten kaçırılan 5 uçaktan 3’ü Amasra’da bulunan Deniz Tayyare İstasyonu’na gönderilmiş ve Ahmet Ali Çelikten burada görevlendirilmişti.Amasra’da Ahmet Ali Çelikten ve arkadaşları hava savunmamızı oluşturarak deniz harekatımızı korumuşlar ve İstanbul Boğazı’nın çıkışından başlayarak Batı Karadenizde bulunan düşman gemilerini takip etmeleri ile hava raporları tutmuşlardır.Kurtuluş Savaşının galibiyet ile neticelenmesinin ardından Konya’dan uygulanan tüm havacılık hizmetleri ve malzemeler tek bir elde toplanması ile merkez İzmir olmak üzere yeniden konuşlandırılır.İzmir Güzelyalı’da bir Tayyare Bölüğü tesis edilmiş ve Ahmet Ali Çelikten burada görevlendirilmiştir.Ahmet Ali Çelikten torunlarının ardından annelerinden de dinlediklerine göre Ahmet Ali Çelikten ; İzmir’de görevli olduğu zamanlarda Alman olan bir pilot arkadaşı ile beraber yaptığı uçuş esnasında Yunanlılarla karşı karşıya gelmiş.Bir Yunan uçağını vurarak İzmir Körfezi’ne düşürmüş.Uçakları ile beraber vurulan iki adet Yunan pilot da yaralı olarak Gaziemir tarafına iniş yapmak mecburiyetinde kalmışlar.Bu olayın üzerine o donemin İzmir Valisi de Ahmet Ali Çelikten'e saat armağan etmiş. 1928 yılında Hava Müsteşarlığı” görevine atanmış ve orduda yapmış olduğu hizmetlerinden ötürü Sarı Bahrî Tayyare Madalyası ile ödüllendirilmiş olan Ahmet Ali Çelikten TSK da bulunan hizmetini sürdürmüş; Alaşehir, Afyon, Ankara’da bulunan depo ve malzeme müdürlüklerinde görev almıştır.Ahmet Ali Çelikten Kayseri Tayyare Fabrikası’nda görevli olduğu zamanlarda Hava Müsteşarlığı tarafından Milli Savunma Bakanlığı’na gönderilen dilekçe de yaş haddi nedeni ile 16 Temmuz 1948 tarihinde T.C Milli Müdafaa Vekaleti Hava Müsteşarlığı görevinden emekli olmuştur.Dünya havacılık tarihi içerisinde özel bir yer edinen Ahmet Ali Çelikten ilk uçuşundan yaklaşık olarak 33 yılın ardından 63 yaşında emekli olmuş ve 1969 senesinde vefat etmiştir.Ahmet Ali Çelikten 12 yıl süresince Osmanlı Devleti’ne, 29 yıl süresince TSK da hizmet etmiş ve etnik kimliğinden dolayı hiçbir ayrımcılığa maruz kalmamak ile beraber savaş tarihimizin kahramanları arasından biri durumuna gelmiştir.Ahmet Ali Çelikten bu vatanın gökyüzünde binlercesi bulunan kıymetli yıldızlardan arasından biriydi.Ahmet Ali Çelikten için,Osmanlı’yı kanatları vasıtası ile uçuran” ve kanatlanan ilk siyahi kaptan deyişi ile kullanılacak ve bu kahraman sanki ölümsüzleşecekti.Türk Milleti’nin bağrından çıkan bu kahraman vatan evladına Allah’tan rahmet diliyoruz.Kendisi savaş tarihimizin en önemli ve unutulan kahramanları arasından bir tanesi...

Vefat ettiği yer ABD/New York olarak görünüyor.Vefat ettiği dönem içerisinde ABD'de abd'de ayrımının yeni kalkmış olduğu dönem.En prestijli olan mesleği yapabildiği ülkeden,mevcut kariyerini yapması mümkün olmayan bir ülkeye neden gittiği merak konusu olabiliyor.Renkli bir hayat öyküsü ile hafızalarda yer etmiştir.Türk olması ile gurur duyuyor,ordumuza yaptığı hizmetler için kendisini minnet ile anıyoruz.

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Wikiwand

Wikidata

Onedio

İndyTurk

Pinterest

Webtekno

GZT

Millitary History

Quora

Nairaland

Airwaypost