28 Şubat 2021 Yazısı

Mehmet Fuad Köprülü, 4 Aralık 1890’da İstanbul Sultanahmet’te Hâlid Ağa Konağı’nda dünyaya geldi.Aile soyu onuncu kuşakta Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa’ya ulaşır.Yerebatan semtinde bulunan Ayasofya Merkez Rüşdiyesi’ni bitirdikten sonra Mercan İdâdîsi’ne girdi.Burada gördüğü eğitimin son senesi Hüseyin Cahit’in (Yalçın) müdürlüğü zamanına rastlar.Erkenden şiire başlayan Mehmed Fuad’ın 1905 yılında Sultan Abdülhamid için yazdığı methiye (övgü) basılan ilk şiiridir.Bu dönemde kaleme aldığı “Elhân-ı Mukaddeseden Bâyezid Câmi-i Şerifinde” başlıklı şiiri taşıdığı saf dinî duygularla dikkati çeker.Kendi ifadesine göre idâdîde ilk zamanlar riyaziyeye (matematiğe) meraklıyken sonraları bunun yerini edebiyat ve tarih almıştı.1907’de Mercan İdâdîsi’ni bitiren Köprülü,muhtemelen baba mesleği sebebiyle de İstanbul Dârülfünunu’nunun bölümleri arasından Mekteb-i Hukuk’u seçti.Üç sene devam ettiği bu bölümdeki öğretimi yetersiz görerek okuldan ayrılıp kendi kendini yetiştirmeye başladı.Aldığı özel derslerle Fransızcasını ilerletti.Babasının kütüphanesinde Osmanlı vak‘anüvislerinin eserleri ve Evliya Çelebi’nin Seyahatnâmesi gibi kitaplarla tanıştı.Bir yandan geliştirdiği Fransızcası ile bu dilin edebiyatından başlayarak diğer Avrupa edebiyatlarını tanımaya, öte yandan Batılı fikir adamlarının eserlerini okuyarak düşünce ufkunu genişletmeye çalıştı.Mekteb-i Hukuk’ta edebiyat meraklısı arkadaşları ile kurduğu dostluklar, zamanla genç neslin farklı eğitim kesimlerindeki başka yeteneklerini de içine alan bir halka halinde genişleyerek Fecr-i Âtî adını alacak edebî bir toplulukta bir araya gelmelerine zemin hazırladı.Mehmet Fuad,1908 yılında Mehâsin dergisinde yayımlanan şiirleriyle edebiyat dünyasına ilk adımlarını attı.Fecr-i Âtî topluluğunun 20 Mart 1909’da kuruluşunun resmen ilânından önce birkaç makalesini basmış olan Servet-i Fünûn mecmuasının,24 Şubat 1910’da Fecr-i Âtî Encümeni Edebîsi Beyannâmesi ile programını ve gerçekleştirmek istediği gayelerini ilân eden topluluğa sayfalarını tamamıyla açıp onun yayın organı haline gelmesi Mehmet Fuad’a yeteneklerini ortaya koyma imkânını verdi.Servet-i Fünûn mecmuası,artık yalnız şiir yazmakla kalmayıp hemen her haftaki nüshasına edebiyat, felsefe ve estetik konularını işleyen makaleler ve tenkit yazıları yetiştiren Köprülü'nün fikrî açılımında önemli bir rol oynar.Sosyolojiye karşı duyduğu büyük ilgi onu bu sahada uzmanlaşmaya götürmemiş olsa bile bu disiplinden kazandığı formasyon sonraki ilmî çalışmalarına çok sağlam bir zemini özellikle “Meçhul  Âbideler” koyduğu yazısı (SF, XLI/1066, 27 Temmuz 1327, s. 601-602),onun edebiyat tarihçisi kimliğinin oluşumunu göstermesi bakımından bir belge değerini taşır.1923'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanı olarak atanır.Emrullah Efendi’nin lise ve sultânîler için yeni bir müfredat programı hazırlamakla görevlendirdiği komisyonda yer alarak edebiyat öğretiminin yeni bir zihniyetle düzenlenmesinde ve edebiyat tarihinin ayrı bir ders olarak kabul edilip programlara konulmasında önemli rol oynadı.Bununla da kalmayarak Fecr-i Âtî topluluğundan arkadaşı ve sultânîden meslektaşı Şehâbeddin Süleyman ile beraber edebiyat tarihini medeniyet tarihinin bir bölümü olarak gören yeni bir anlayışla Yeni Osmanlı Târîh-i Edebiyyâtı isimli ilk lise edebiyat tarihi kitabını oluşturdu.1928’de o zamanki adıyla Türk Tarih Encümeni olan Türk Tarih Kurumunun başkanlığına seçildi.1934’te siyâsete atılarak Kars milletvekili oldu.1935’te,Paris’te "Türk Tetkikleri Merkezi"nde verdiği konferansların toplamı olan "Les Origines de L’Empire Ottoman" (Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı.Celâl Bayar,Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti'yi kurdu.Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanıp iktidara gelince dışişleri bakanı oldu.15 Ekim 1965 tarihinde Ankara'da,Türk Tarih Kurumu'ndan evine yürüdüğü sırada trafik kazası geçiren Köprülü,daha sonra tedavi gördüğü İstanbul Baltalimanı Hastanesi'nde,28 Haziran 1966'da öldü.Cenazesi Çemberlitaş'ta,Köprülü Mescidi'ne bitişik âile mezarlığına defnedildi.

-KAYNAKÇA-

Wikipedia

islamansiklopedisi.org

biyografya.com