3 Kasım 2023 Yazısı

Polonya-Ukrayna İlişkileri

Polonya ve Ukrayna,karmaşık bir tarihi geçmişe sahip komşu ülkelerdir.İlişkileri zaman içinde gerginliklere rağmen son yıllarda daha iyi hale gelmiştir.Her iki ülke de uluslararası platformlarda işbirliği yapmaktadır,ancak tarihsel hassasiyetler bazen gerilimlere neden olabilir. Genel olarak,Polonya ve Ukrayna ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır.Polonya-Ukrayna ilişkileri,Ukraynanın 1990'ların başında SSCB'den bağımsızlığını kazanmasından kısa bir süre sonra yeniden canlandı.O zamandan beri hem gelişiyor hem de bazen kötüye gidiyor.Polonya-Ukrayna ilişkilerinde zaman zaman ortak tarihlerinden ötürü çeşitli tartışmalar yeniden ortaya çıkıyor,ancak bu durum Polonya ve Ukrayna'nın ikili ilişkileri üzerinde büyük bir etkiye sahip değil.

Tarihi

Ukrayna ve Polonya arasında uzun ve karmaşık bir ortak tarih vardır.İki ülke,14. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar birçok kez birlikte veya birbirine karşı savaşmış,kültürel ve siyasi etkileşimde bulunmuş, toprak değişimi yaşamıştır.Ukrayna ve Polonya'nın ortak tarihi, Kiev Knezliği'nin Moğol istilası sonucu parçalanmasıyla başlar. Bu dönemde,Polonya Krallığı,Kiev Knezliği'nin batıdaki topraklarını ele geçirmeye başladı. 14. yüzyılda,Polonya ve Litvanya arasında bir ittifak kuruldu ve bu ittifak 1569 yılında Lublin Birliği ile resmileştirildi.Bu birlik,Ukrayna'nın büyük bir bölümünü de içine alan Polonya-Litvanya Birliği'ni oluşturdu.Polonya-Litvanya Birliği,Ukrayna'daki yerel halkların haklarını kısıtladı ve Katolikleştirme politikaları uyguladı.Bu durum,Ukrayna'daki Ortodoks Hristiyanlar ve Kazaklar arasında hoşnutsuzluğa yol açtı. 17. yüzyılda,Kazak Hetmanlığı adlı özerk bir devlet kuruldu ve Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı ayaklandı.Kazak Hetmanlığı,Rusya Çarlığı ile ittifak kurarak Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı savaştı.Ancak bu ittifak,Kazak Hetmanlığı'nın Rusya tarafından yutulmasına neden oldu. 18. yüzyılın sonunda, Polonya-Litvanya Birliği de Rusya,Prusya ve Avusturya tarafından bölündü ve Ukrayna'nın büyük bir kısmı Rusya'ya geçti.19. ve 20. yüzyıllarda, Ukrayna ve Polonya arasındaki ilişkiler daha da gerginleşti.İki dünya savaşı sırasında, Ukrayna ve Polonya arasında çeşitli çatışmalar yaşandı.Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra,Ukrayna bağımsızlığını ilan etti ve Polonya ile diplomatik ilişkiler kurdu. Ancak iki ülke arasında tarihi anlaşmazlıklar devam etti.Özellikle,Lviv gibi bazı şehirlerin kimliği konusunda tartışmalar yaşandı. Lviv, bir zamanlar Polonya'nın önemli bir kültür merkeziydi ancak şimdi Ukrayna'nın bir parçasıdır.Son zamanlarda, Ukrayna ve Polonya arasındaki ilişkiler Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle değişmiştir.Savaşın başladığı 2022 yılından bu yana, Polonya Ukrayna'ya destek vermiş ve Rusya'ya karşı tavır almıştır.Ancak bu destek tamamen samimi değildir.Polonya hükümeti, Ukrayna'nın ekonomik çıkarlarıyla çelişmektedir ve Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne yakınlaşmasından rahatsızdır.Ayrıca, Polonya kamuoyu da Ukrayna'ya karşı sempatisini kaybetmiştir.Ukrayna ve Polonya arasındaki ortak tarih, hem işbirliğini hem de rekabeti içerir.İki ülke arasında hem benzerlikler hem de farklılıklar vardır.Gelecekte, iki ülke arasındaki ilişkilerin nasıl gelişeceği,tarihi mirasın yanı sıra jeopolitik ve ekonomik faktörlere de bağlı olacaktır.

Turuncu Devrimi

Turuncu Devrim,Ukrayna'da 2004 yılında yaşanan bir dizi siyasi olay ve protesto hareketidir.Bu devrim,ülkede demokrasi,şeffaflık ve adalet taleplerinin güçlü bir şekilde dile getirilmesiyle gerçekleşmiştir.Turuncu Devrim'in özetle sebepleri, gelişimi ve sonuçları şu şekildedir;

- Turuncu Devrim'in sebepleri

Turuncu Devrim'in temel sebebi, 21 Kasım 2004 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hile yapıldığı iddiasıdır.Seçimlerde,dönemin başbakanı Viktor Yanukoviç ile muhalefet lideri Viktor Yuşçenko yarışmıştır.Yanukoviç, Rusya yanlısı bir politika izlerken,Yuşçenko Batı yanlısı bir politika izlemiştir.Seçim sonuçlarına göre, Yanukoviç %49,42 oy alarak seçimi kazanmıştır. Ancak Yuşçenko ve taraftarları,seçimlere özellikle doğu bölgelerinde hile karıştırıldığını ileri sürmüş ve seçimlerin iptal edilmesini istemiştir.Ayrıca,Yuşçenko'nun seçim kampanyası sırasında zehirlendiği ve yüzünün deforme olduğu ortaya çıkmıştır.

- Turuncu Devrim'in gelişimi

Yuşçenko ve taraftarları,seçim sonuçlarını tanımayarak Kiev'deki Bağımsızlık Meydanı'nda toplanmış ve turuncu renkli kıyafetler giymiştir.Turuncu renk,Yuşçenko'nun seçim kampanyasının sembolü olmuştur.Bu nedenle bu harekete Turuncu Devrim denmiştir. Protestocular, barışçıl bir şekilde gösteri yapmış,sivil itaatsizlik eylemleri düzenlemiş ve grev yapmıştır.Bu arada,uluslararası toplum da seçimlere ilişkin endişelerini dile getirmiş ve arabuluculuk yapmıştır.Ukrayna Yüksek Mahkemesi, 3 Aralık 2004 tarihinde seçim sonuçlarını iptal ederek 26 Aralık 2004 tarihinde seçimlerin tekrarlanmasına karar vermiştir.

- Turuncu Devrim'in sonuçları

Tekrarlanan seçimlerde,Yuşçenko %51,99 oy alarak cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.Yanukoviç ise %44,20 oy almıştır. Yuşçenko,23 Ocak 2005 tarihinde yemin ederek göreve başlamıştır.Turuncu Devrim,Ukrayna'nın siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur.Devrim,Ukrayna'nın Batı ile ilişkilerini güçlendirmiş,demokratik kurumların gelişmesine katkıda bulunmuş ve halkın siyasi katılımını artırmıştır.Ancak devrimin ardından da Ukrayna'da siyasi istikrarsızlık,ekonomik sorunlar ve Rusya ile gerilim devam etmiştir.

Rus-Ukrayna Savaşı

Ukrayna-Polonya ilişkileri,Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinden sonra büyük bir önem kazanmıştır.Polonya,Ukrayna'nın yanında yer alarak Rusya'ya karşı askeri,siyasi ve ekonomik destek vermiştir.Polonya,Ukrayna'ya silah,mühimmat,insani yardım ve eğitim göndermiştir. Ayrıca, Ukrayna'nın NATO ve AB üyeliği için de lobi faaliyetleri yürütmüştür. Polonya,Rusya'nın saldırılarına karşı Ukrayna sınırını güçlendirmiş ve NATO müttefiklerinden de ek güvenlik önlemleri talep etmiştir.Polonya,Ukrayna ile tarihi ve kültürel bağlara sahip bir ülke olarak,Rusya'nın bölgedeki yayılmacı politikasına karşı durmaktadır.Polonya,Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliğini savunmaktadır.

Polonya-Ukrayna Silah Tedariki Krizi

Polonya,Ukrayna'ya tahıl ihracatı konusunda anlaşmazlık yaşadı ve Avrupa Birliği'nin tahıl ithalatını yasaklama kararına uymadı.Polonya,Ukrayna'ya Sovyet döneminden kalan 320 tank ve 14 MiG-29 savaş uçağı gönderdi.Bu silahlar,Ukrayna'nın Rusya ile savaşında önemli bir rol oynadı.Polonya’nın silah tedariki kararı,Ukrayna’nın Rusya’ya karşı savunma kabiliyetini zayıflatabilir.Ukrayna,Polonya’dan aldığı tank ve uçakları,Rusya’nın işgal ettiği bölgelerdeki çatışmalarda kullandı.Ukrayna,Polonya'nın tahıl yasağını Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) taşıdı ve Polonya'yı uluslararası yükümlülüklerini ihlal etmekle suçladı.Polonya,Ukrayna'ya silah tedarikini durduracağını açıkladı ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy'i "siyasi bir tiyatroda tahıldan bir gerilim filmi çevirmekle" eleştirdi.Ukrayna,Polonya'nın kararını kınadı ve Polonya'nın kendisine verdiği desteğin yetersiz olduğunu ifade etti.Polonya-Ukrayna krizi,bölgedeki diğer ülkeleri de etkileyebilir. Macaristan ve Slovakya da Polonya gibi tahıl ithalatını yasakladı.Romanya ve Bulgaristan ise AB’nin kararına uydu ve yasağı kaldırdı. Bu durum, bölgesel işbirliği ve dayanışmayı zorlaştırabilir.Polonya-Ukrayna krizi, dünya tahıl piyasasını da olumsuz yönde etkileyebilir. Ukrayna, dünyanın en büyük tahıl üreticilerinden biridir.Rusya’nın işgali nedeniyle Karadeniz’deki limanları kullanamayan Ukrayna, tahıl ihracatını Orta Avrupa üzerinden yapmak zorunda kaldı.Bu da tahıl fiyatlarında dalgalanmalara ve arz sorunlarına yol açabilir.

Ekonomik İlişkileri

Ukrayna ve Polonya,tarihsel ve coğrafi yakınlıkları nedeniyle güçlü ekonomik ilişkilere sahip iki komşu ülkedir.İki ülke arasındaki ekonomik ilişkilee göz attığımızda;

-Ticaret İlişkileri

Ukrayna ve Polonya arasındaki ticaret, son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır.Her iki ülke,birbirlerinin önemli ticaret ortaklarıdır.Polonya'nın Ukrayna'ya ihracatı genellikle gıda ürünleri,makine ve ekipmanlar,otomotiv parçaları gibi endüstriyel ürünleri içermektedir.Ukrayna ise Polonya'dan özellikle demir çelik,enerji ürünleri ve kimyasal maddeler ithal etmektedir.

-Sınır Geçişleri ve AB Erişimi

Polonya'nın Avrupa Birliği üyeliği,Ukrayna için Avrupa pazarına erişim sağlama noktasında büyük bir avantajdır.Ukrayna'nın Polonya üzerinden AB'ye olan ticareti ve sınır geçişleri büyük öneme sahiptir.Bu,Ukrayna'nın AB ile ekonomik ilişkilerini geliştirmesine yardımcı olur.

-Yatırımlar

Polonya,Ukrayna'da yatırım yapma konusunda önemli bir rol oynamaktadır.Polonyalı şirketler,özellikle tarım,inşaat ve perakende sektörlerinde Ukrayna'da yatırımlar yapmışlardır.Ayrıca Ukrayna'da faaliyet gösteren birçok Polonyalı şirket bulunmaktadır.Bu yatırımlar,her iki ülkenin ekonomik kalkınmasını destekler.

-Enerji İlişkileri

Ukrayna ve Polonya, enerji alanında işbirliği yapmaktadır.Özellikle doğalgaz tedariki konusunda yapılan anlaşmalar,Ukrayna'nın enerji ihtiyacını karşılamada önemli bir rol oynamaktadır.Polonya,Ukrayna'ya doğalgaz tedarikinde Ukrayna'nın enerji güvencesini artırmak amacıyla yardımcı olmaktadır.

Ukrayna ve Polonya arasındaki ekonomik ilişkiler,her iki ülkenin de bölgesel işbirliği ve ekonomik büyüme için önemli bir fırsat sunmaktadır.Bu ilişkiler,her iki ülkenin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunurken,aynı zamanda bölgesel istikrarı da güçlendirmektedir.

Kültürel ve Toplumsal İlişkiler

Ukrayna ve Polonya, tarihsel, kültürel ve toplumsal açıdan yakın ilişkilere sahip iki komşu ülke olarak öne çıkar. Bu ilişkilere dair bazı önemli noktalar şunlardır:

1.Tarihsel Bağlar

Ukrayna ve Polonya'nın tarihleri birçok noktada kesişir. Ortaçağdan itibaren, Polonya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı, bugünkü Ukrayna topraklarının bir kısmını kapsamaktaydı. Bu nedenle Ukrayna ve Polonya arasında tarihsel olarak karmaşık ilişkiler bulunmaktadır.

2.Kültürel Etkileşim

Ukrayna ve Polonya,kültürel açıdan birbirlerini etkilemiştir.Ortak tarihsel deneyimler, gelenekmüzik,sanat ve mutfak gibi birçok kültürel unsuru paylaşırlar.Örneğin,Ukrayna ve Polonya'nın ortak yemekleri ve festivalleri bulunmaktadır.

3.Polonya'da Ukraynalı Topluluk 

Polonya'da Ukraynalı bir topluluk bulunmaktadır.Ukraynalı göçmenler ve çalışanlar,Polonya'da yaşamaktadır.Bu topluluk, kültürel çeşitliliğe ve toplumsal etkileşime katkıda bulunur.

4.Toplumsal İlişkiler

Ukrayna ve Polonya,diplomatik ilişkilere ek olarak sivil toplum kuruluşları ve insanlar arasında da güçlü toplumsal ilişkilere sahiptir. Öğrenci değişimleri,kültürel etkinlikler ve turistik ziyaretler,bu toplumsal etkileşimi teşvik eder.

6.Dil İlişkileri

Ukraynaca ve Lehçe,Ukrayna ve Polonya'nın resmi dilleridir.Bu nedenle dil,kültürel ve toplumsal etkileşimde önemli bir rol oynar.Ukrayna ve Polonya'da karşılıklı olarak dil öğrenme programları ve kültürlerarası dil değişim girişimleri bulunmaktadır.

Ukrayna ve Polonya, tarihsel olarak karmaşık dönemler yaşamış olsalar da,bu ilişkileri kültürel,toplumsal ve ekonomik alanlarda güçlendirmeye devam etmektedirler.Bu ilişkiler,her iki ülkenin birbirlerinden öğrenmelerine ve ortak kültürel miraslarını sürdürmelerine olanak tanır.

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Uluslararası Politika Akademisi (UPA)

ANKASAM

Haber Global

NTV

Rudaw

Defence Türk

BNR Radio Bulgaria

Stopfake

VOA Türkçe

GZT

BBC

CNN

Eurotopics

Carnegie Europe

Daily Sabah

Atlantic Council

AP News

Warsaw Institute

NBC News

Notes From Poland

The Business Standard

Britannica

DW

Yana Makovska/Ukranian