23 Eylül 2023 Yazısı

Waldemar Haffkine

Waldemar Haffkine,bakteriyolog ve aşı geliştiren bir bilim insanıdır.Özellik ile Hindistan'da veba ve kolera gibi salgın hastalıklar ile mücadelede önemli bir rol oynamıştır.1897 senesinde veba aşısını geliştirmesi ile tanınır.

Hayatı

15 Mart 1860 tarihinde Yahudi bir okul müdürü olan Aaron ve Rosalie çiftinin dördüncü çocuğu olarak Ukrayna’nın Odessa kentinde doğdu.1879 yılında liseden mezun olmasının ardından Odessa’da bulunan Imperial Novorossiysk Üniversitesinde Matematik ve Fizik Fakültesine girer.Haffkine tıp tarihine bulaşıcı ve insanlar için ölümcül olan hastalıklara karşı icat etmiş olduğu aşılar ile geçen biridir.Bulduğu kolera,veba aşısı sayesinde sayısız insanın yaşamını kurtardı.Haffkine aynı zamanda Odessa kentinde bulunan Yahudi Öz Savunma Birliği'nin üyesiydi.Haffkine öğrenci hareketlerine katılıp protesto ve gösterilerde bulunması nedeni ile okuldan atıldı.Bununla beraber yeteneği ve azmi kendisinin profesörler ve akademik kadrodan destek görmesini sağladı.1884 yılında doktora tezini dışarıdan bir öğrenci sıfatı ile savunmasına izin verdi.Hocalarından biri olan Mikrobiyolog Ilya Ilyich 1888 yılında onu Paris’teki Pasteur Enstitüsü’ne önerir.Boş kadro olmaması nedeni ile Pasteur Enstitüsü’nde kütüphaneci olarak çalışmaya başlayan Waldemar Haffkine,boş zamanlarında ise kendini bilime ve laboratuvarlarda çalışmaya adadı.Enstitüde çalıştığı dönem dünyanın birkaç bölgesinde kolera salgını vardı.Haffkine kolera salgınını önleyeceğini düşündüğü bir aşı bulmayı başardı.Aşı önce hayvanlar üzerinde denendi ve başarılı oldu.Aşının insandaki etkilerini görmek adına  aşı yapılan ilk kişi Haffkine’in kendisi olur.Testler son derece olumlu sonuçlar vermeye başlar.Haffkine farklı bilimsel toplantılarda,bulduğu bu aşının güvenli olduğunu ve kullanılışından 6 gün sonra vücuda bir bağışıklık kazandırdığını anlattı.Ancak gençliğinde kötü bir şöhret edinmesi nedeni ile kimse ona güvenmedi.Daha sonra İngiliz hükümeti,o dönem kolonisi olan Hindistan’da aşının denenmesine izin verdi.Hindistan’da da kolera yaygın bir durumdaydı.Kalküta’ya giden  doktora,burada bir laboratuvarı olan İngiliz doktor William Simpson yardımcı oldu.Bu laboratuvarda kolera aşısını üreten Haffkine  aşıya inanan 4 Hintli doktor ile birlikte Kalküta yakınlarındaki bir köye gittiğinde beklenmedik bir tepki ile karşılaştı.Köy halkı kolera salgınını durduracaklarını söyleyen bu doktorlara inanmaz kendilerini ikna etmeye çalışan doktorları da taşa tutarlar. Haffkine,kaçmak yerine orada durur ve aşıyı kendi üzerine dener.Şaşıran köylülerin 116’sı,kendilerine aşı yapılmasına izin verdi ve hiçbiri aşı nedeni ile hastalık ya da zayıflık belirtisi göstermedi.Haber hızla yayıldı ve Haffkine’e verilen o küçük laboratuvar,kendilerine aşı yapılmasını isteyenler tarafından defalarca kez davet aldı.Bu süreç, 2,5 yılda 42000 kişiye aşı yapılması ile sonuçlandı.Koleradan kaynaklı ölümler de 10 kat azaldı.Prof. Chakrabarti; "Öyküde dikkat çekici olan ve genellikle gözden kaçan şey,ilk direnişin ardından insanların Kalküta'nın kenar mahallelerinde Haffkine'nin kolera aşısı için kuyruğa girmeye başlaması,bütün gün kuyrukta beklemeleri,O gecekondularda Hintli doktorlarla çalışarak saatler ve günler geçirirdi.Aşılara sabahları insanlar işe gitmeden önce başlar ve akşamları gecekonduda bir kandilin yanında oturarak geri döndükten sonra devam ederdi."1897 yılında aynı bölgede veba aşısı üzerine çalışmalar yürüttü ve geliştirdiği aşıyı,yine ilk önce kendi üzerinde denedi.Bombay’da bir veba önleme laboratuvarı kurdu.Bu laboratuvar 1925 yılından bu yana ‘’Haffkine’in Mahatma Enstitüsü’’ adı ile anılır.Avrupa da gelişmelere kayıtsız kalamadı ve Hindistan’daki bu gelişmeler ile ilgilenmeye başladı.Ayrıca Rus doktorlar da Bombay’a gelerek bu olayı yerinde inceledi.Zamanla Haffkine dışında da aşıyı üretmeye başlayanlar ortaya çıktı.Bu dönemde yapılan 82000 aşının önemli bir bölümü Haffkine tarafından kontrol edilemedi ve köylerden birinde,aşıdan sonra ölen birkaç kişinin duyulması işleri biraz tersine çevirdi.Bu ölümlerden Haffkine sorumlu tutuldu.İcadı olan veba aşısı,1909 yılına kadar Hindistan’da 8 milyona yakın kişiye uygulandı.1897-1925 yılları arasında Bombay'dan 26 milyon doz Haffkine'nin vebaya karşı aşısı gönderildi.Aşının etkinliğinin testleri,ölüm oranında %50-%85 arasında bir azalma gösterdi.Ancak Dr Hawgood,kurtardığı hayat sayısına "hiçbir rakam" konulamadığını söyledi."Rakamlar çok büyük."Hindistan’da çalışmayı sürdüren bilimci burada toplam 18 yıl kaldıktan sonra Birinci Dünya Savaşı’nda İngiltere askerî departmanındaki ordunun aşılarını denetlemeye gider.Dr Lahariya; "Birçok bilim insanına 20. yüzyılın başlarında aşı araştırmalarına başlamaları için ilham verdi,ancak katkıları bir şekilde unutuldu.Haffkine'in çok küçük bir ekiple iki odalı bir laboratuvarda uygulanabilir bir aşı yaptığını asla unutmamalıyız.Bu nerede ise inanılmaz."Hayatının son dönemlerinde kendini hayır işlerine vermiş olan Haffkine,26 Ekim 1930 tarihinde İsviçre Lozan’da yaşamını yitirdi.

Haffkine-Pasteur İlişkisi 

Waldemar Haffkine ve Louis Pasteur arasında dolaylı bir ilişki vardır.Çünkü;Haffkine,Pasteur'ün çalışmalarından ilham almış ve Pasteur'in mikrobiyoloji ve aşılama alanındaki bilimsel yaklaşımını takip etmiştir.Haffkine,Pasteur'un çalışmalarını örnek alarak tifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıkların aşılarını geliştirmiştir.Pasteur,aşılama yöntemini geliştirerek birçok hastalığın önlenmesine katkı sağlamıştı.Haffkine,bu yaklaşımı kullanarak,özellikle Hindistan'da tifo ve kolera salgınlarına karşı aşılar geliştirmiş ve bu hastalıkların kontrol altına alınmasına büyük katkı sağlamıştır.Yani,Waldemar Haffkine,Louis Pasteur'ün bilimsel mirasını takip ederek ve onun çalışmalarından esinlenerek bulaşıcı hastalıkların aşılama yöntemlerini geliştirmiş ve bu sayede insan sağlığına önemli bir katkıda bulunmuştur.İki bilim insanı da mikrobiyoloji ve aşılama alanındaki çalışmalarıyla tıp dünyasına büyük katkılarda bulunmuşlardır.

Waldemar Haffkine,1930 yılında öldükten sonra bile,bilimsel mirası ve katkıları tıp dünyasında devam etti.Haffkine'in en bilinen katkılarından biri,1897 yılında geliştirdiği veba aşısı oldu.Bu aşı vebaya karşı koruma sağlayan dünyanın ilk etkili aşılarından biri olarak kabul edilir ve salgın hastalıkların kontrolünde önemli bir adım olarak görülür.Haffkine'in çalışmaları,veba ve kolera gibi salgın hastalıkların önlenmesi ve kontrol edilmesi konusunda temel bilimsel ilkelere dayanır.Ayrıca,aşı geliştirmeye yönelik metodolojik yaklaşımı ve bilimsel araştırma yöntemleri tıp dünyasında büyük ilgi gördü.Onun mirası,tıp araştırmaları ve aşı geliştirme çalışmaları için bir ilham kaynağı olmuş ve halen bilim dünyasında önemli bir yere sahiptir.Haffkine'in çalışmaları,hastalıkların yayılmasını engellemek ve toplum sağlığını korumak amacıyla yapılan bilimsel araştırmaların değerini vurgular.Bu neden ile Waldemar Haffkine'in ölümünden sonra bile bilim dünyasına ve toplum sağlığına büyük katkıları olmuştur.

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Wikidata

Listelist

Cafrande

BBC

Euronews

Fikriyat

T24

Küresel Hukuk

AİMSAD Dergisi

Anadolu Ajansı

Evrim Ağacı

Vaccine Haffkine

Avlaremoz

Habertürk

Kyiv Post

Forum Daily

Scihi

Public Health Pathways

Nature Journal