29 Ağustos 2022 Yazısı

BÜYÜK PETRO

1682-1725'li yıllar arasında hüküm süren, modern Rusya'nın temelini oluşturan,bu amaç için çok sayıda çalışmalar ve devrimsel nitelikte olan değişiklikler yapan bir rus çarıdır.Çar olduğunu gizleyerek çıktığı Avrupa seyehatlerinde marangozluk, tıp,gemi yapımı ve denizcilik eğitimi aldı.Rusya'ya döndüğü zaman kafasında tasarlamış olduğu tüm reformların tepki görmesine karşın yapmaya başlar.Eğitim, yönetim,donanma, bilim vb. gibi hamlelerini kararlılık ile ortaya koymuştur.Bu yazımda size I. Petronun tam ismi ile Petro Alekseyeviç Romanov'un hayatından bahsedeceğim.

Petro Alekseyeviç Romanov 9 Haziran 1672 tarihinde Rusya'nın başkenti olan Moskova'da doğdu.Petro Alekseyeviç Romanov'un büyümesinde babasının danışmanlığını yapan Artamon Sergeyeviç Matveyev rol oynadı, kendisi Petro'dan önce Batı'nın ilerlemeci olan yönünden etkilenmişti.Petroyada ilerlemeci olan o yönü aşıladı.Petro'nun babası olan Çar Aleksey Mihayloviç Romanov,Petro 4 yaşındayken hayatını kaybetti.Üvey kardeşi III. Fyodor Alekseyeviç Romanov tahta geçti yalnız 6 yıl sonra öldü. III. Fyodor Alekseyeviç Romanov ölümünün ardından abisi olan V. İvan Alekseyeviç Romanov-Petro Alekseyeviç Romanov arasında taht kavgası meydana geldi.Petro ile İvan arasında meydana gelen taht kavgasının ardından Petro ona ilerlemeciliği aşılayan ve babasının danışmalığını yapan Artamon Sergeyeviç Matveyev ve ailesinden önemli olan isimleri kaybetti.Taht kavgasının sonucunda V. İvan Alekseyeviç Romanov'un sağlık problemleri ve Petro Alekseyeviç Romanov'un yaşı nedeni ile 1682-1689 yılları arasında ülkeyi Ivan'ın ablası olan Sofya Alekseyevna idare etti.Petro Alekseyeviç Romanov Moskova'nın yakınında olan Preobrazhenskoye köyünde büyüdü.Sofya Alekseyevna'nın Petro Alekseyeviç Romanov'u hükumetten dışlamasından dolayı Petro sarayda yetismemiş ve Çarların aldığı gibi bir eğitim almamıştı.Petro Alekseyeviç Romanov 1689 yılında tahta geçtiği sıralarda o dönemin en güçlü Rus askeri birlikleri olan streltsy darbe girişiminde bulundu.Streltsy Birliği başarısız oldu.Petro Alekseyeviç Romanov,Sofya Alekseyevna'yı tamamı ile güçten sildi.Ülkeyi abisi olan V. İvan Alekseyeviç Romanov ölene kadar birlikte idare ettiler yalnız işin çoğunu Petro Alekseyeviç Romanov yapmaya başlamıştı.Petro Alekseyeviç Romanov iktidarı'nın ilk zamanlarında Rusya'nın sınırları genişti ancak ne Karadeniz'e,Baltık denizine yada Hazar'a açılan toprakları vardı,ayrıca ülke fakir ve kilisenin etkisindeydi.Denizlere açılmak Petro Alekseyeviç Romanov'un iktidarının esas amacı oldu.Petro Alekseyeviç Romanov ilk Karadeniz'de bir üs sahibi olmak amacı ile 1695 yılında Azov seferine çıktı.Sofya Alekseyevna döneminde 1684 yılında Rusya, Osmanlı Devletinin Avrupa'ya yayılmasını engellemek amacı ile Kutsal ittifak'a (tarihin çeşitli zamanlarında Katolik Kilisesi'nin ruhani lideri konumunda olan Papa'nın teşviki ile Avrupa ülkeleri arasında kurulan ittifak) katılmıştı ve Türkler ile savaş durumundaydı.Petro Alekseyeviç Romanov bunu kullanıp Karadeniz'e açılma isteğindeydi.1695 yılındaki sefer mağlup sonuçlansada Petro Alekseyeviç Romanov pes etmedi ve düzenlemiş olduğu ikinci seferinde Azovun sahibi oldu.Kısa süre içerisinde Tagangrog kentini kurdu ve donanma inşaatına başladı.Petro Alekseyeviç Romanov iktidarında eğitime ciddi derecede önem verdi çoğu genç Rus soyluyu İngiltere,Hollanda,Avusturya,Fransa vb. gibi avrupa ülkelerinde eğitim almaya zorluyordu.1697 yılında kendisinin yanında bulunan elçilik heyeti ile beraber Hollanda ve İngiltere'ye gitti.Ziyaretin amacı da kültürel ve diplomatikti.Hollanda'da Doğu Asya koloni firması ile 4 ay gemi yapma üzerine çalıştı sonra Birleşik Krallık'a gidip Kraliyet Donanmasının tersanesinde çalışıp, okulları müzeleri fabrikaları gezdi.Aynı zamanda Osmanlı Devletine karşı İngiltere ve Hollanda'nın desteği ile koalisyon kurma isteğinde bulundu.Yalnız İspanya Veraset savaşının meydana gelmesi ile Çar'ın planları istediği gibi olmadı.Çar, Türklere karşı yeni bir ittifak arayışına Viyana'ya gittiği sırada Streltsy Birlikleri, Çar'ın reformlarına karşı Sofya Alekseyevna'nın desteği ile isyan hareketine giriştiler. I. Petro Moskovaya döndüğünde 1.127 askeri idam ettirdi.Bu olayın ardından Streltsy birliklerini kaldırdı.Bu birlikleri Osmanlı Devletindeki yeniçeriler gibi düşünebilirsiniz. 16.yy'da Rusya için verimli olsalarda zaman içerisinde yozlaşmış olan birliğe döndü.İsveç Kralı'nın ölümü ve yerine 15 yaşında olan deneyimsiz oğlu geçince Petro Alekseyeviç Romanov bu durumdan faydalanmak istedi ve İsveç'e karşı Lehistan ve Danimarka'nın desteği ile savaş açtı.Çar I. Petro, Estonya,Ingria,Vyborg ve Karelia bölgelerini elde edip Baltıklarda üs sahibi olma isteği vardı.Savaşın başlangıcında yani 1700'lü yıllarda Demirbaş Şarl önderliğinde olan İsveçliler bütün Avrupa'yı şaşırtmıştı,Ruslar Narva'da mağlup olmuş ve Şarl Moskovaya doğru ilerlimekteydi.Çar Petro bu savaşta ileriki zamanlarda meşhur olacak o sözü olan Yenildikçe yenmeyi öğreneceğiz demişti.1709 senesinde Demirbaş Şarl, Danimarkayıda saf dışı bırakmıştı,savaşın en hassas yerinde Rus ve İsveç birlikleri Poltava'da karşı karşıya geldi.Petro bu savaş da orduyu kendi idare etti ve İsveç orduları yenilgiye uğradı.Ruslar en büyük galibiyetini kazanmıştı.Ardından 1714 yılında Gangut deniz savaşında Ruslar zafer ile ayrılmıştı ve Rus tarihindeki ilk önemli donanma zaferi olmuştu.Büyük Kuzey Savaşı'nın sonunda Rusya artık Avrupada söz sahibi olan bir Imparatorluk konumuna geldi.Ayrıca Petro ele geçirmiş olduğu İsveçde bulunan Neva kentini yeni başkent yapmıştı. St. Petersburg.Bu yeni olan kent Rus sarayının merkezi olmuştu.Petro Alekseyeviç Romanov'un boşanmış olduğu eşi olan Eudoxia Lopukhina'dan Aleksey isminde oğlu olmuştu.Aleksey tahtın en büyük varisi konumundaydı yalnızca babası gibi ilerici ve reformist değil babasının reformlarına karşı çalışan ve kiliseye bağlı olan biriydi.Düşman durumda olan ülkeler Aleksey'i Rus tahtına geçirme arzuları vardı.Aleksey 1716 senesinde manastıra sokulmuştu ancak oradan kaçıp Viyana, Avusturya'ya VI. Charles'a sığındı. VI. Charles Rusya ile savaşa girme arzusu yoktu ancak Rusların Prusya ile ittifak halinde olmasından oldukça rahatsız olmuştu.Aleksey'i Alpler'de sakladı.Petro Alekseyeviç Romanov'un ajanları Aleksey'i bulmuştu ve onu Rusya'ya geldiğince cezalandırılmayacağına bir şekilde inandırdılar ve Rusya'ya döndü ancak yargılanıp işkenceye uğradı ve almış olduğu yaralardan dolayı öldü.1714'lü senelerinde Petro Alekseyeviç Romanov,Kuzey Savaşı'nın ortasında bile Sibirya ve Orta Asya bozkırlarında keşife çıkmıştı.İran'ın gücü zayıf bir duruma gelmişti.Savaşın sonunda 1722 yılında Hazar denizinde söz sahibi olmak amacı ile Osmanlı'ya karşı destek sağlama koşulu ile İran Hazar Denizinin kuzey tarafına Ruslara bir üs verdi.Petro Alekseyeviç Romanov 8 şubat 1725 tarihinde hayatını kaybetti.Ölümünün ardından I. Petro  olarak anılmak yerine Büyük Petro olarak anılmaya başlandı.Varislerine ordusu ve ekonomisi kuvvetli Avrupa'da söz sahibi konumunda olan devlet bırakmıştı.Petro Alekseyeviç Romanov'un reformları ileriki zamanlarda Çariçe II. Katerina'yada yardım edecekti.

---KAYNAKÇA---

Wikipedia

Wikiwand

Ulusal Tez Merkezi/ I.Petro döneminde Rusya'da yapılan yenilikler/Mehmet Halil Leylak

Listelist

Tarihi Bilgi

leblebitozu

Tarih Eğlencesi

timeturk

Tesadernegi.org