18 Haziran 2022 Yazısı

PANAMA KANALI

Orta ve Güney Amerika’nın keşfinde İspanyollar öne çıkar.Amaç Hindistan’a ulaşmaktır.Ama onlar Hindistan yerine Amerika kıtasına geldiler ve özellik ile Orta Amerika’ya geldikleri zaman bu ince bölgenin hemen arkasında büyük bir okyanus daha olduğunu anlamaları pek de uzun sürmedi.Gemiler ile o okyanusa gitmek amacı ile güney tarafına inerek Horn burnunu geçmeleri gerektiğini de zaman ile anladılar.Ama bu yolculuk hem çok uzun hem de çok tehlikeli idi.Bu sebep ile İspanyollar bir kanal düşüncesini ilk olarak 1500'lü senelerinde başında gündeme getirdiler.Ön çalışmalar yaptılar ve o zaman ki şartlarda bir kanal inşasının mümkün olmadığı neticesine vardılar.Ancak Süveyş Kanalını da 1869 senesinde inşa eden Fransız firmanın sahibi olan Ferdinand de Lesseps Panama Kanalı’nın inşasına istekli oldu ve 1881 senesinde projenin inşaatı başladı.Nerede ise yaklaşık olarak 300 Milyon $ kadar masraf yapılan projede, hastalık ve kazalar yüzünden yaklaşık 30.000 işçi hayatını kaybetti.Planlanmış olan 77 km lik olan kanalın sadece 5 km si kazılabilmişti.Süveyş Kanalı kadar çok kolay kazılamıyordu.Proje 1889 yılında son verildi.Lesseps yargılandı ve mahkum edildi.Ancak kanal düşüncesi unutulmadı ve 1994 yılında yine bir Fransız firması Panama Kanalı’nın inşasına talip oldu.Şirket klasik bir kanal yapmak yerine birbirine bağlı olan havuzlu kanal düşüncesinin daha mantıklı olduğu düşüncesindeydi.Kanal projesi için firma Amerikalılar ile görüştü.ABD, İspanyolları yenmiş ve güneye doğru yayılmacı olan bir politika uygulamaktaydı ve 2 okyanusta da donanmasının rahat hareket etmesi isteğindeydi.Kanala sıcak bakmaktaydı. Ancak kanalın konumu konusunda tartışma vardı.Kimileri ise kanalın konumunun Nikaragua’da olmasını istiyordu.Çünkü Panama Kolombiya’ya bağlıydı. Kolombiya ile de ABD’nin ilişkileri o dönem pek sıcak değildi.Neticede kanalın yine de Panama’da yapılması onaylandı.Ancak Kolombiya,ABD ile inşaat,kiralama vb ile ilgili konularda anlaşma sağlayamadı.Bu çıkan anlaşmazlıktan sonra artık ne neden ise Panama’da Kolombiya’ya karşı bir isyan çıktı.ABD, tabii ki Panama'da bulunan isyancılara silah desteği verdi, ABD donanması Kolombiya açıklarına kadar dayandı ve Kolombiya Panama’yi yeni bir devlet olarak tanıdı.Bu yeni kurulan Panama hükümeti, Kolombiya parlamentosunun red ettiği Amerikan tavsiyesini kabul eder.Panama Kanalı ABD e 99 seneliğine kiralanır,senelik kira bedeli  250.000 $ dır.Kanalın her 2 yanındaki 10 millik alan, ABD'nin egemenliğine verilir.ABD,güvenliği bozan bir durumda Panama’ya müdahale hakkını alır.Almanlar, Osmanlı döneminde demiryolu inşa ederken, hattın 10 km etrafında olan bu bölgenin içerisinde orman,kayalar ve madenler vs. kullanım hakkını da almıştı.Anlaşılan bu 10 km hakkı,o dönemlerde de yaygın olarak kullanılan birşeydir.Panama Kanalının yapım çalışmaları 1904 yılında başlar önce bölgede bulunan Sarı Humma ismindeki hastalığının yayılmasını sağlayan sivrisinekler ile başarılı bir biçimde mücadele yapılır.Bu sivrisinek mücadelesinin pek çok yerde örnek alındığını belirtelim. Kanal, 10 sene süren bir çalışmanın ardından 1914 yılında biter.İlk kanal denemesi kadar olmasa da bu proje süresince yaklaşık 6000 işçi ölür ve bu işçilerin yaklaşık 5000’i siyahidir.Tesadüf değildir.Panama kanalı o döneme kadar yapılmış olan tarihin en büyük projesidir.Panama kanalı yaklaşık olarak 80 km’dir.Su asansörü biçminde havuzlar mevcut ve yükseklik bu şekilde aşılmaktadır.Yolculuk yaklaşık olarak 9 saat sürmektedir.Panama Kanalının önemini şöyle bir örnek ile ifade edeyim; New York-San Fransisco arası Panama Kanalını kullanırsanız yaklaşık 8.370 km, Horn burnunu dolaşırsanız 20.900 km’dir.Kanal ABD’nin Latin Amerika’da tesirini arttırırken uluslararası ticaret alanında ABD’yi dünya egemenlerinden biri durumuna getirmiştir.Kanal 1977 senesine kadar ABD’nin mülkü olarak değerlendirilmiştir ve 1977 senesinde ise yeni olan bir antlaşma imzalanmıştır.Bu antlaşma ile beraber Panama’nın ABD’den kanal için aldığı kiraya zam yapılmış ve aynı zamanda ABD’nin 1999 senesinden itibaren kanal üzerinde bulunan haklarından feragat etmesi kararlaştırılmıştır.Gerçekten ABD 1999 senesinden itibaren kanal üzerinde bulunan ayrıcalıklarını Panama’ya devretmiştir.Getirisi incelendiğinde dünyanın 2. en büyük serbest ticaret merkezi olduğu anlaşılmaktadır.Kanal Gerek ABD’ye ve gerek ise Panama’ya çok büyük katkılar sağlamıştır.. Halen en çok tercih edilen ticaret yolları arasından biri ve uzun yıllar boyunca da bu şekilde kalacaktır. 

KAYNAKÇA

-Wikipedia

-Nur Sezek, Panama Kanalı ve Jeopolitik Önemi 

-TUİC Akademi

-Fikir Haber

-Tr.411Answer

-Anadolu Ajansı